مروری بر تحولات بهسازی مسکن روستایی و چشم اندازآتی

نوع نیاز روستاها به مسکن با آنچه شهرها به آن نیازمندند متفاوت است. در حالی­که در شهرها مهم­ترین وجه برنامه­ریزی­ها و اقدامات معطوف به رفع کمبود مسکن و عمدتا مبتنی بر ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضاست، مشکل اصلی در روستاها عرضه و تقاضا و کمبود آن نیست. به بیان دیگر مهم­ترین چالشی که مسکن روستایی با آن مواجه بوده ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا نیست بلکه وجود پدیده بد مسکنی ناشی از فقدان استحکام مناسب، فرسودگی، آلودگی­های بهداشتی ناشی از تداخل فضاهای زیستی و معیشتی درون خانه؛ و در عین حال برخورداری خانه از ارزش­هایی چون طراحی متناسب با شیوه زیست و معیشت، بوم آوری، برخاستن از مکان و بستر محیط طبیعی می­تواند باشد. در این راستا طی ۴-۳ دهه اخیر اقداماتی در جهت رفع معضلات فوق صورت گرفته که تبیین و تحلیل آن­ها و بهره­مندی از بازخورد نتایج شان در برنامه­های موجود و جهت گیری مناسب سیاست­ها و برنامه­های آتی ضرورت پیدا نموده است.  این مقاله از طریق بررسی و تحلیل مسکن روستایی در گذشته و وضع موجود به­دنبال روشن نمودن جهت گیری مناسب  سیاستگذاری تامین مسکن روستایی کشور است. بخش اول مقاله به مقدمه­ای در مورد ضرورت توجه به مسکن در روستاهای ایران و بررسی ویژگی­های گذشته مسکن در روستاهای ایران اختصاص دارد. بخش دوم وضعیت موجود مسکن روستاهای ایران را از طریق بررسی و ارزیابی داده­های  نمونه­گیری سال­های ۸۲ و ۸۷ مورد توجه قرار می­دهد. در این بخش مسکن روستایی ایران از ۴ جنبه مهم کالبد (استحکام و میزان فضا)، برخورداری از امکانات آسایشی و رفاهی، نقش فعالیت­های معیشتی در مسکن و جایگاه اقتصادی آن و بعد زیست محیطی مورد بررسی قرار می­گیرد. ارزیابی و تحلیل داده­های این نمونه­گیری­ها موید تفاوت در ویژگی­های محتوایی وضعیت مسکن بین استان­ها بوده که چنانچه با دیگر عوامل و مولفه های موثر در طرح مسکن مناسب روستایی در تعامل قرار گیرد می­تواند نقش تعیین کننده­ای در رفع نیازهای این بخش ایفا نماید. بخش پایانی با تاکید بر تفاوت نوع معماری، فناوری و نتیجه­گیری از تفاوت ماهوی بین مسکن مناطق مختلف، اتخاذ رویکرد منطقه­ای متناسب با هویت روستایی و تاکید بر ویژگی مولد این نوع مسکن از طریق تقویت فضاهای معیشتی در طرح­های مسکن به­عنوان مهم­ترین اولویت­های کنونی تامین مسکن مطرح می­نماید.  

Keywords:

Housing upgrading , indigenous housing , technical system , regional attitude , workshop houses. , بهسازی مسکن , مسکن بومی , نظام فنی , نگرش منطقه ای , مسکن مولد.