وضعیت اهل بیت(ع) و شیعیان در زمان امام جواد(ع)

مسلمانان ارادتی خاص به اهل بیت (ع) و مقام ویژه امامان شیعه داشته، مناقب بسیاری را برای آنان می شمارند، اما دولت هایی که بعد از پیامبر (ص) به وجود آمدند، اعمال خشن و سرکوب گرانه ای بر ضد خاندان آن حضرت و شیعیان آنان انجام دادند. اهل بیت (ع) در مواجهه با خلفای عصر خویش، دارای موضع گیری و استراتژی دقیق و حساب شده ای بودند و می کوشیدند علی رغم احساسات تند برخی از شیعیان، تا حد امکان از درگیری و درافتادن با استبداد مطلق خلفا بپرهیزند که نتیجه ای جز کشته شدن خود و شیعیانشان در برنداشت؛ با وجود این، هریک از امامان، با توجه به اوضاع اجتماعی و نیاز فرهنگی زمان خود، بر جوانبی خاص از اندیشه ها و آموزش های دینی تاکید داشتند. عباسیان با استفاده از محبوبیت و جایگاه رفیع خاندان رسالت، کرسی خلافت اسلامی را به دست گرفتند، اما پس از رسیدن به قدرت، برای قوام و دوام بیش تر حکومت، به اقداماتی بر ضد شیعیان دست زدند. رویارویی شیعیان با عباسیان، در دو گروه امامی و زیدی و با دو راهبرد متفاوت قیام و تقیه، پی گیری شد. در دوره مامون، به دلیل گستردگی فعالیت شیعیان و نیاز وی به حمایت آنان، نخستین بار از یک رهبر شیعی در منصب ولایت عهدی استفاده گردید، اما طولی نکشید که امام رضا (ع) توسط عباسیان به شهادت رسید. خردسال بودن امام جواد (ع) در زمان کسب مقام امامت، ایجاد اختلاف در بین شیعیان در تعیین امام، هم زمانی دوره امامت ایشان با شکل گیری و توسعه سیستم وکالت و حضور و فعالیت فرق متعدد شیعه، عصر امامت امام جواد (ع) (۲۰۳-۲۲۰ ق) را به یکی از دوره های مهم تاریخ اهل بیت (ع) و شیعیان تبدیل کرد. خلفای عباسی برای جلوگیری از اقدامات آن حضرت و رشد شیعیان، از راه کارهای مختلفی بهره بردند. در مقابل، امام جواد (ع) نیز در برابر هر یک از اقدامات آنان، راهبردی هوشمندانه را در پیش گرفتند. این مقاله با توجه به سیر تطور فعالیت حکومت عباسی، به چگونگی مواجهه عباسیان با امام جواد (ع) و طرف-داران حضرت، به وضعیت سیاسی، فرهنگی و اجتماعی شیعیان در عصر آن حضرت و چگونگی ارتباط امام با آنان می پردازد.

Keywords:

امام جواد (ع) , خلفای عباسی , وضعیت شیعیان , فرق شیعه , سازمان وکالت