اثر زمان بر مولفه های شدت جریان فرسایش بادی در جنوب شرقی حوضه دریاچه ارومیه
Publish Year: 1401
Type: Journal paper
Language: Persian
View: 183
This Paper With 20 Page And PDF Format Ready To Download
- Certificate
- I'm the author of the paper
Export:
Document National Code:
JR_EJSMS-12-1_005
Index date: 22 August 2022
اثر زمان بر مولفه های شدت جریان فرسایش بادی در جنوب شرقی حوضه دریاچه ارومیه abstract
چکیدهسابقه و هدف: عامل اصلی هدررفت خاک در مناطق خشک و نیمه خشک فرسایش بادی می باشد. در حدود ۴۰ درصد از اراضی سطح زمین مستعد فرسایش بادی است. در سال های اخیر در ایران، بعلت خشک شدن پهنه وسیعی از دریاچه ارومیه و پیدایش شوره زارها و دشت های نمکی فراوان، آن را به یکی از مشکلات اساسی منطقه تبدیل نموده است. این دریاچه، می تواند به یکی از منابع اصلی گرد و غبار در شمالغرب کشور تبدیل شود. تعیین شدت جریان فرسایش بادی و بررسی عوامل موثر بر آن، در نوع روش مقابله با این مشکل موثر است. اندازه گیری صحرایی قابل اطمینان میزان هدررفت خاک، در صورت نبود تجهیزات رضایت بخش، امکان پذیر نخواهد بود. نمونه-گیرهای متعددی تاکنون توسعه یافته است، قابل توصیه ترین آنها، نمونه گیرBSNE (Big Spring Number Eight) می باشد که اولین بار توسط دونالد فریر برای جمع آوری ذرات معلق، ساخته شد و مورد بهره برداری قرار گرفت. مواد و روش ها: به منظور به دام انداختن ذرات معلق و جهشی حاصل از فرسایش بادی، تعداد ۱۴ دیرک که روی هر کدام چهار نمونه گیرBSNE در ارتفاع های۱۵/۰- ۵/۰- ۱ و ۲ متری از سطح خاک نصب گردیده بود در یک الگوی دایره ای شکل به شعاع ۱۰۰ متر در زمینی به مساحت ۱۴/۳ هکتار نصب گردید. همچنین جهت به دام انداختن ذرات خزشی، تعداد ۱۴ عدد تله رسوب گیر که دهانه آن هم تراز با سطح زمین بود، به فاصله شعاعی ۲۰ سانتی متر از هر دیرک نصب گردید و به مدت ۶ ماه (اسفند ۱۳۹۵ تا مرداد ۱۳۹۶) ذرات فرسایش یافته، جمع آوزی و توزین گردید. سپس شدت جریان ذرات معلق، جهشی و خزشی محاسبه گردید. اطلاعات هواشناسی در طول مدت اجرای تحقیق از اداره هواشناسی خسروشهر که در نزدیکترین فاصله ممکن از منطقه مورد مطالعه قرار داشت، اخذ گردید. به منظور بررسی تاثیر زمان نمونه برداری بر روی شدت جریان معلق، جهشی و خزشی، آزمایشی به صورت طرح کاملا تصادفی در سه تکرار طراحی شد. برای مقایسه میانگین ها از آزمون دانکن استفاده گردید. تجزیه ی آماری از طریق به کار گیری نرم افزار SPSS و رسم نمودارها با نرم افزار EXCEL صورت گرفت. جهت تعیین نیمرخ عمودی شدت جریان ذرات معلق از شدت جریان ذرات معلق جمع آوری شده از نمونه گیرهای BSNE در چهار سطح ارتفاع مختلف استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که اثر زمان نمونه برداری بر شدت جریان خزشی، جهشی و معلق در سطح احتمال ۱ درصد (۰۱/۰p ≤) و بر روی شدت جریان کل در سطح احتمال ۵ درصد (۰۵/۰p ≤) معنی دار بود. نتایج مقایسه میانگین بیانگر این بود که بیشترین میانگین شدت جریان کل در ماه های اسفند ۹۵ و تیر ۹۶ (به ترتیب ۰۹۱/۲ و ۰۱۵۳/۲ تن بر هکتار در ماه ( به خاطر بالا بودن حداکثر سرعت باد (به ترتیب ۱۶ و ۱۸ متر بر ثاینه) و نبود پوشش گیاهی در اسفند ماه و خشک بودن خاک در تیر ماه (بارندگی صفر میلی متر) اتفاق افتاد. کمترین میانگین شدت جریان کل نیز در ماه فروردین (۱۰۰۷/۰ تن بر هکتار در ماه) به خاطر بالا بودن بارندگی (۳/۷۸ میلی متر) و رطوبت بالای خاک دیده شد. در کل، میزان فرسایش بادی در منطقه مورد مطالعه، ۰۲۸/۱۱ تن در هکتار در سال بدست آمد. شدت جریان ذرات معلق با افزایش ارتفاع از سطح خاک کاهش یافت و تابع توانی بهترین تابع برای تشریح این تغییرات بود. نتیجه گیری: بین شدت جریان معلق، خزشی (بخش مربوط به فرسایش بادی) و کل با مجموع بارندگی ماهانه رابطه عکس و با سرعت باد رابطه مستقیم وجود داشت. میانگین شدت جریان کل در اسفند و تیر ماه بیشترین مقدار و فروردین ماه کمترین مقدار بود. نتایج حاکی از آن بود که بخش بزرگی از ذرات، در ارتفاع زیر ۱۵ سانتی متری از سطح خاک در حال حرکت است.
اثر زمان بر مولفه های شدت جریان فرسایش بادی در جنوب شرقی حوضه دریاچه ارومیه Keywords:
اثر زمان بر مولفه های شدت جریان فرسایش بادی در جنوب شرقی حوضه دریاچه ارومیه authors
شیما خوشمرام
گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی ,و منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد تبریز ، تبریز، ایران
محمدرضا دلالیان
گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران