مطالعه بازده و ترکیبات تشکیل دهنده ی اسانس در اندام های مختلف گل اروانه اورامانی (Hymenocrater longiflorus Benth.) رویش یافته در رویشگاه طبیعی استان کردستان

گل اروانه اورامانی (Hymenocrater longiflorus Benth.) متعلق به تیره نعناعیان (Lamiaceae)، از گیاهان دارویی و معطر بومی ایران است. این گیاه دارای خواص ضد میکروبی، ضد قارچی و ضد اکسایشی بوده و در طب سنتی در درمان بیماری­های پوستی استفاده می­گردد. در این پژوهش، شاخساره گیاه مذکور از رویشگاه طبیعی آن جمع­آوری و سپس اسانس اندام­های مختلف آن (برگ، گل و ساقه) با روش تقطیر با آب به کمک دستگاه کلونجر استخراج گردید. آنالیز اسانس­ها به کمک دستگاه­های کروماتوگرافی گازی متصل به اسپکتروفتومتر جرمی (GC/MS) و کروماتوگرافی گازی مجهز به آشکارساز یونیزاسیون شعله­ای (GC/FID) انجام گرفت. نتایج نشان داد که میزان اسانس برگ (۴/۰%) به مراتب بیش­تر از گل (۲/۰%) و ساقه (۲/۰%) بود. در هر سه اندام، سزکوئی­ترپن­ها بخش عمده­ی اسانس را تشکیل می­دادند. بیش­ترین میزان مونوترپن­های هیدروکربنه (۱۱/۲۰%)، مونوترپن­های اکسیژنه (۳۶/۱۷%)، سزکوئی­ترپن­های هیدروکربنه (۶۹/۵۰%) و سزکوئی­ترپن­های اکسیژنه (۸۹/۲۷%) به ترتیب در اسانس اندام­های ساقه، برگ، گل و ساقه مشاهده گردید. ترکیبات غالب اسانس برگ به ترتیب بتاالمول، بی­سیکلوسزکوئی فلاندرن، آلفاپینن و ۱و۸-سینئول بودند. بی­سیکلوسزکوئی فلاندرن، بتاالمول، بتاکالارن و لینالول بخش عمده اسانس گل را تشکیل می­دادند و بتاالمول، بی­سیکلوسزکوئی فلاندرن، آلفاپینن و سابینن بیش­ترین میزان را در اسانس ساقه داشتند. تنوع مشاهده شده در میزان و ترکیبات تشکیل دهنده­ اسانس اندام­های مختلف گل اروانه اورامانی می­تواند ما را در شناسایی و بهره­برداری از ژنوتیپ­های مطلوب در راستای اهلی­سازی، کشت و کار و اصلاح این گیاه یاری نماید.

Keywords:

β-elemol , Essential oil , Hymenocrater longiflorus , Sesquiterpenes , اسانس , بتاالمول , سزکوئی ترپن ها , گل اروانه اورامانی