پیش بینی درون فصلی تولید گندم فاریاب با استفاده از شاخص منطقه ای بیلان رطوبتی (مطالعه موردی: استان قم)

وقوع متناوب خشکسالی و نابهنجاری رطوبت خاک موجب افت عملکرد گیاهان زراعی دیم و فاریاب می شود. پیش آگاهی از میزان افت احتمالی تولید در انتهای فصل، جهت تضمین تولید پایدار و امنیت غذایی ضروری است. در مطالعه حاضر با بهره گیری از شاخص تفاضل بارش و تبخیرتعرق پتانسیل استانداردشده (SPEI) که معرف بیلان رطوبتی است، رابطه بین بین تولید منطقه ای گندم زمستانه فاریاب و وضعیت خشکسالی طی دوره ۲۰۱۷-۲۰۰۶ دراستان قم جستجو شد. برای شناخت وضعیت خشکسالی منطقه و با توجه به کمبود ایستگاه های هواشناسی، از داده های حدود ۳۰ نقطه از شبکه داده های بازتحلیل، با پوشش مکانی کافی از منطقه و نیز از روش چندمتغیره تحلیل مولفه اصلی برای استخراج الگوهای مکانی-زمانی خشکسالی استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد که بر اساس داده های دوره ۱۱۷ ساله (۲۰۱۷-۱۹۰۱)، الگوی غالب رخداد های خشکسالی منطقه بیش از ۸۰ درصد واریانس تغییرات نقاط شبکه بازتحلیل را توجیه می کند. این الگو برای انواع خشکسالی های هواشناسی، کشاورزی و هیدرولوژیکی، وقوع خشکسالی های شدید و فرین طی دو دهه اخیر را نشان می دهد. همچنین مشخص شد که شاخص خشکسالی هواشناسی (SPEI) در ماه مارس بالاترین همبستگی (۹/۰) را با تولید نهایی گندم برداشت شده طی ۳ ماه بعد (ژوئن) دارد. اعتبارسنجی مستقل مدل های رگرسیون چندگانه با رهیافت بازنمونه گیری Jacknife، نشان داد که اکثر مدل ها قادرند برآورد قابل قبولی از میزان تولید نهایی با لحاظ اثر خشکسالی ارائه دهند.

Keywords:

خشکسالی , SPEI , داده های بازتحلیل , رهیافت خروج یک به یک , گندم