شناسایی و مقایسه ترکیبات شیمیایی مواد استخراجی چوب و پوست چنار (Platanus orientalis) دست کاشت با استفاده از فنون کروماتوگرافی گازی و طیف سنجی جرمی (GC/MS)

چنار (Platanus orientalis) یکی از درختانی است که در پارک­ها و فضاهای سبز شهری و جنگل­های اطراف شهر تهران و همچنین سایر شهرهای ایران کاشته می­شود. این تحقیق با هدف شناسایی و مقایسه اجزاء شیمیایی مواد استخراجی موجود در چوب و پوست چنار دست کاشت انجام شد. به همین منظور، تعداد سه اصله درخت چنار دست کاشت به­صورت تصادفی از منطقه شهری تهران انتخاب و قطع گردید. از هر درخت سه دیسک تهیه و طبق آزمون­های استاندارد TAPPI ابتدا آرد چوب تهیه گردید و بعد مواد استخراجی توسط حلال استن از آرد چوب جداسازی شد. برای شناسایی اجزای مواد استخراجی، حدود یک میلی گرم از این مواد با ۳۰ میکرو لیتر  BSTFAمخلوط گردید و از یک دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنجی جرمی ((MS با آشکارساز برای آنالیز نمونه ها استفاده شد. بدین منظور، نمونه ها توسط سرنگ همیلتون به بخشInjetion  دستگاه GC/MS تزریق گردید. شناسایی ترکیبات با توجه به دیاگرام های GC، فراوانی و زمان بازداری هر ترکیب، محاسبه ضریب کوارتز و جدول آدامز انجام شد. نتایج این تحقیق نشان داد که مواد استخراجی چوب و پوست چنار به ترتیب ۹/۳ و ۶/۱۶ درصد است. نتایج حاصل از GC-MS نیز نشان داد که در چوب چنار ۱۷ ترکیب وجود دارد، به طوری که هگزا دکانوئیک اسید (۱۸/۲۲%)، هپتا دکان-(۸)- کربوکسیلیک اسید (۲۴/۱۵%) و ۲،۱-بنزن دی کربوکسیلیک اسید (۰۸/۱۲%) مهمترین ترکیبات هستند. در پوست چنار دست کاشت نیز ۴۱ ترکیب شناسایی شد که ۹-اکتا دکانوئیک اسید (۸۸/۱۹%)، n -هگزا دکانوئیک اسید، ۹ و ۱۲- اکتا دکانوئیک اسید (۶۶/۹%) و گاما- سیتوسترول (۰۹/۲%) به عنوان مهمترین ترکیبات شناسایی شده بودند. نتایج این تحقیق نشان داد که ۶ ترکیب ۹-اکتا دکانوئیک اسید، هگزادکان، دودکان، تترادکان، ای کسان و اکتادکان در چوب و پوست چنار مشترک بودند. این ترکیبات می­تواند نقش زیادی در دوام و مصارف چوب چنار داشته باشد.

Keywords:

چنار(Platanus orientalis) , ترکیبات شیمیایی , کروماتوگرافی گازی , طیف سنجی جرمی