خردگرایی مدرن؛ تقدیرستیزی و خرافه ستیزی در شعر معاصر

یکی از بارزترین ویژگی های مدرنیسم، خردگرایی و اصالت عقل است؛ عقل در عصر مدرنیسم ابزاری مطمئن و موثق برای شناخت هستی است . خردگرایی مدرن، که از عصر روشنگری در اروپا نضج یافته بود تاکید بر این داشت که عقل می تواند به حقایق مطلق، تردیدناپذیر دست یابد. خردگرایی مدرن، که در اروپا رشد و تکامل یافته بود جوامع دیگر را نیز متاثر کرد و جامعه ایرانی نیز به تبع تعاملاتی که با غرب داشت از مدرنیته و خردگرایی به مثابه بنیان فرهنگ مدرنیته تاثیر پذیرفت. دیری نگذشت که این تاثیر در شعر نیز ظاهر شد و نگرش شاعران ایرانی از دوره مشروطه نسبت به اموری چون دین و باورهای دینی، خرافات و باورهای عامه و ... تغییر یافت. دامنه این تاثیر به شعر معاصر نیز کشیده است و شاعران معاصر نیز متاثر از خردگرایی مدرن، باورهای عامیانه، تقدیر و جبر را به دیده تردید نگریسته اند. مظاهر خردگرایی مدرن در شعر شاعرانی چون نیما، شاملو، اخوان، شفیعی کدکنی و ... آشکار است. در پژوهش حاضر ظهور و نمود خردگرایی در شعر برخی از شاعران معاصر در موضوعاتی چون نفی تقدیرگرایی و تاکید به مختار بودن آدمی، مخالفت با باورهای عامه و خرافه ستیزی مورد بررسی قرار گرفته است و پژوهش حاضر با روشی توصیفی-تحلیلی، بازتاب های خردگرایی این شاعران را در موارد مذکور مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و روشن ساخته است که شعر معاصر متاثر از خردگرایی مدرن دخالت نیروهای غیبی در سرنوشت بشر، تقدیر، خرافات و باورهای عامه را رد کرده و عقل را مرجع و محور قررا داده است.

Keywords:

شعر معاصر , دعا , تقدیرستیزی , اختیار , خرافه ستیزی