پاندمی Covid-۱۹: اثر آموزش براساس مدل اعتقاد بهداشتی جهت کنترل بیماری به جای تمرکز بر ترس

از دسامبر سال ۲۰۱۹، شهر ووهان چین شاهد طغیان بیماری ناشی از Covid-۱۹ بود (۱). با گسترش این بیماری در چین و پس از آن در سایر نقاط جهان، وزارت بهداشت ایران ضمن شناسایی موارد مشکوک به کرونا ویروس جدید در قم، در تاریخ ۳۰/۱۱/۱۳۹۸ نتیجه آزمایش دو نفر از آن ها را مثبت اعلام نمود. برای کنترل بیماری، دولت مدارس و دانشگاه ها را تعطیل کرد و از مردم درخواست نمود که در منازل بمانند. همچنین به منظور کنترل بیماری، طرح غربالگری Covid-۱۹ طی چند مرحله توسط مراقبین سلامت در سطح کشور انجام شد. در حال حاضر، سازمان جهانی بهداشت بر امر آموزش در مهار و کنترل بیماری تاکید دارد (۲). افزایش مرگ و میر بیماری ناشی از این بیماری، نبود دارو و درمان مناسب و همچنین تحمیل اجباری محدودیت های اجتماعی موجب ترس در سطح جامعه گردیده است که این مهم عمومی ترین واکنش ناشی از مواجهه با این بیماری می باشد. مطالعات نشان داده اند که وقتی با افزایش بروز موارد بیماری مواجه می شویم، ترس ناشی از آن نیز افزایش یافته و سبب می شود که افراد در جامعه کمتر حضور پیدا کنند. با کاهش ترس در بین مردم و افزایش حضور آن ها در جامعه، مجددا میزان بیماری افزایش می یابد (۳)؛ بنابراین می توان نتیجه گرفت که ترس عامل مهمی برای کنترل بیماری نبوده و ضرورت دارد برای پیشگیری و کنترل بیماری های نوپدید، آموزش به روش علمی و مبتنی بر مدل های آموزش بهداشت و ارتقای سلامت در اولویت قرار گیرد. یکی از مدل هایی که در سطح فردی مورد استفاده قرار می گیرد، مدل اعتقاد بهداشتی است که می تواند جایگزین مناسبی برای ترس باشد. براساس این مدل، تصمیم فرد برای اتخاذ یک رفتار بستگی دارد به ادارک شخص و اینکه چقدر خود را در معرض خطر و مستعد ابتلا بداند، عمق پیامدهای بالینی، پزشکی و اجتماعی را درک کند، فواید و قابل اجرا بودن رفتار پیشگیرانه را باور نماید، عوامل بازدارنده رفتار را کم هزینه بیابد و خود را در انجام رفتار پیشگیری کننده توانمند ببیند تا در نهایت رفتار صحیح را انتخاب کند (۴). در ادامه به برخی از سازه های مدل و نمونه های آموزشی در این زمینه اشاره شده است: حساسیت درک شده: مثال: "با توجه به همه گیری بیماری ناشی ازCovid-۱۹ ، خطر جدی بوده و ممکن است هر فردی اعم از زن، مرد، بزرگسال و خردسال به این بیماری مبتلا شوند". شدت درک شده: مثال: "از آنجایی که دارو و واکسنی برای این بیماری وجود ندارد؛ بنابراین می تواند بسیار مرگ بار بوده و عوارض جبران ناپذیری را برای دستگاه قلبی- عروقی، کلیوی و غیره به همراه داشته باشد". منافع درک شده: مثال: "اگر هر شخص از ماسک استفاده کند، زنجیره انتقال بیماری قطع می شود". موانع درک شده: مثال: "اگر امکان خرید ماسک جراحی را ندارید و یا تهیه آن ممکن نیست، می توانید از ماسک پارچه ای استفاده نمایید". براساس این مدل، هنگامی که تهدید جدی گرفته شود، تمرکز بر اتخاذ رفتار پیشگیرانه بیشتر می شود و مردم اثربخشی توصیه های بهداشتی را باور می کنند؛ از این رو پیشنهاد می شود سیاستگذاران حوزه سلامت با تکیه بر یافته های علمی و پژوهشی، در راستای ترغیب مردم به اتخاذ رفتارهای پیشگیری کننده از ابتلا به بیماری برنامه ریزی و اقدام نمایند.

Keywords:

Education , Corona , Perevention , Control  , آموزش , کرونا , پیشگیری , کنترل