ارزیابی و مشخصه یابی لاین های خالص جو منطقه معتدل کشور

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: جو (Hordeum vulgare L.) بعد از گندم از لحاظ سطح زیر کشت در ایران مقام دوم را دارد و طبق آخرین آمار وزارت جهاد کشاورزی سطح زیر کشت آن در کشور ۱/۵۴۷ میلیون هکتار گزارش شده است که از این سطح مقدار تولید دانه ۳/۵۱۴ میلیون تن می باشد. هدف از این پژوهش ۱) ارزیابی تنوع درون ژرم پلاسم آزمایش مقدماتی جو منطقه معتدل کشور، ۲) مقایسه ژرم پلاسم موجود با ارقام شاهد، ۳) مشخصه یابی لاین های خالص جو براساس صفات چندگانه تحت شرایط آبیاری بود. مواد و روش ها: ژرم پلاسم آزمایش مقدماتی جو منطقه معتدل کشور شامل ۱۰۸ لاین خالص به همراه چهار رقم شاهد در قالب طرح بدون تکرار آگومنت در سه بلوک در مزرعه ایستگاه تحقیقات و آموزش کشاورزی نیشابور طی سال زراعی ۹۸-۱۳۹۷ مورد ارزیابی قرار گرفت. صفات اصلی شامل تعداد روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسیدگی، طول دوره پرشدن دانه، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته و عملکرد دانه اندازه گیری شدند. از آماره های توصیفی و تجزیه بای پلات صفت×ژنوتیپ جهت بررسی اهداف این پژوهش استفاده شد. یافته ها: تنوع زیادی میان ژنوتیپ ها براساس صفات مورد بررسی مشاهده شد. مقایسه ژنوتیپ ها براساس صفات چندگانه احتمال تشخیص گروه های ژنوتیپی مختلف را ممکن ساخت. براساس نمودار بای پلات چندضلعی رقم نصرت به همراه لاین های ۱، ۳۴ و ۵ بیشترین عملکرد دانه و طول پرشدن دانه را دارا بودند. بیشترین عملکرد دانه ۹/۲۰۸ تن در هکتار و متعلق به لاین شماره ۱ بود. عملکرد دانه همبستگی قوی و مثبتی با  طول دوره پرشدن دانه و تعداد روز تا رسیدگی نشان داد. براساس نمودار GT بای پلات لاین شماره ۱ به عنوان ژنوتیپ ایده آل تشخیص داده شد و نزدیک ترین ژنوتیپ ها به آن رقم نصرت و لاین های ۳۴، ۵، ۴، ۷۴ و ۴۱ بودند. وراثت پذیری بالا برای صفات مختلف (به استثنای وزن هزار دانه و ارتفاع بوته) حاکی از افزایش راندمان گزینش بود. در نهایت نتایج نشان دادند که GT بای پلات ابزار مفیدی جهت ارزیابی تنوع در ژرم پلاسم های با تعداد زیادی ژنوتیپ براساس چندین صفت به طور همزمان بود.    نتیجه گیری: در این پژوهش و در شرایط آبیاری کامل مشخص شد که ژنوتیپ های دارای عملکرد بالا، از دوره پرشدن دانه طولانی، زمان گلدهی کوتاه تر و زمان رسیدگی طولانی تر برخوردار بودند و در صورتی که شرایط محیطی همراه با محدودیت (تنش گرما و رطوبتی) نباشد، این ژنوتیپ ها پتانسیل خود را به نمایش می گذارند. براساس نتایج به دست آمده رقم نصرت و لاین های ۱، ۳۴، ۵، ۴، ۷۴ و ۴۱ جزء پرمحصول ترین ژنوتیپ ها بودند.    

Keywords:

Genotype variation , GT biplot , National germplasm , Trait relations , تنوع ژنوتیپی , روابط صفات , ژرم پلاسم ملی , GT بای پلات