جای گاه بابل در باورهای اسطوره ای ایرانی و نمود آن در ادب فارسی

ایران شهر، نام عام سرزمین های ایران زمین است که در اساطیر ایرانی و متون پهلوی، به سرزمین روشنایی و قلمرو اهوره مزدا شناخته شده است؛ همین نگرش در کتاب های جغرافیایی دوره اسلامی و متون ادب فارسی تکرار شده که نتیجه چنین نگرشی، ایران شهر را هم چون یک مرکز برای جهان کهن می انگارد که تقدس دارد و باید از دست ‎اندازی اهریمنان مصون ماند. از سویی دیگر، بابل تمدنی بزرگ و اثرگذار در بین النهرین بود که پس از سومریان سر برآورد و بسیاری از تمدن های خاورمیانه و شمال آفریقا و اروپا را بویژه در باورهای نجومی متاثر کرد. با تسخیر بابل از سوی کورش هخامنشی و افزودنش به ایران، این سرزمین، همواره بخشی از ایران شهر بشمار می آمده که این وضعیت در متون جغرافیایی اسلامی هم انعکاس یافته است. با توجه به این انتساب، بابل هم باید مانند ایران سرزمینی سپند باشد، اما در باور ایرانیان، همین بابل خاست­گاه جادوان و اهریمنان و قلمرو برای آنان انگاشته شده و پاره ای از مصائب ایران نیز از آن جا خاسته و این برخلاف همه انگاره های خوبی است که درباره ایران­شهر وجود دارد. در این جستار به شیوه ای توصیفی تحلیلی گفته شده که چون بابل در غرب جغرافیای اسطوره ای ایران قرار گرفته، غروب جای خورشید است. چنین وضعیتی، طبق باورهای مهرپرستی، برای سرزمین های غربی و از جمله بابل شومی به هم­راه آورده است.

Keywords:

ایران شهر , بابل , جغرافیای اسطوره ای , غرب , ادبیات فارسی