ساختار تقابلی نشانه ها در رمان «ارمیا» خاستگاه سه دیدگاه

«تقابل های دوگانه»، روشی در تحلیل متون بر اساس نشانه شناسی ساختگرا، حاصل آموزه های «سوسور» و بیانگر آن است که کلیت اندیشگانی اثر بر پایه جفت های متضاد سامان می یابد؛ جفت هایی از قبیل «سیاه/ سفید»، «راست/ دروغ»، «فقیر/ غنی». تقابل های دوگانه در لایه های زیرین پدیده هایی از قبیل زبان، جامعه، اندیشه، رفتار و فرهنگ مشاهده می شود، به آن ها معنا می دهد و با شکل دادن نظام های نشانه ای و الگوهای خاص، معابر ارتباطی ایجاد می کنند. دوگانه ها در ساماندهی رمزگان و برجسته سازی نشانه ها موثرند. «ارمیا»، اولین رمان رضا امیرخانی، چالش های فکری رزمنده ای را در برخورد با برخی واقعیت های جامعه ایران بعد از قطع نامه در فضایی «نشانه»ای و بستری از «دوگانه های متقابل» به تصویر می کشد. پژوهش حاضر با روش توصیفی₋ تحلیلی تلاش دارد تصویری از روابط نشانه ای رمان مذکور را به منظور رسیدن به لایه های پنهان متن ارائه دهد؛ ابتدا سه گروه رمزگان را که در هسته مرکزی رمان دست مایه طرح اندیشه های تقابلی اند تبیین می نماید، سپس دوگانه های متقابل را در دو گروه «اشخاص»: «مصطفا/ ارمیا»، «خانواده ارمیا/ ارمیا»، «معمر/ ارمیا»، «شهین/ ارمیا»، «مصطفا/ دیگر دوستان»، «کاووس/ ارمیا»، «ارمیای دیروز/ ارمیای امروز» و «مکان ها»: «جبهه/ شهر»، «شمال شهر/ جنوب شهر»، «سنگر ارمیا/ خانه ارمیا»، «جبهه/ دانشگاه»، «شهر/ معدن سنگ» دسته بندی، رمزگشایی  و تحلیل می کند و در نهایت نتیجه روابط تقابلی نشانه ها را در شکل گیری سه دیدگاه «انفعالی»، «مسئولانه» و «دغدغه مند» تبیین می نماید.

Keywords:

ساختگرایی , تقابل دوگانه , نشانه شناسی , ارمیا و امیرخانی , رمان دفاع مقدس