مطالعه تطبیقی زمان و خلقت، در تفکرات بوعلی سینا و آگوستین

یکی از مسائل مهم در تاریخ تفکر بشر مخلوق یا نامخلوق بودن عالم هستی بوده است. فیلسوفان پیش از ارسطو، هر یک به نوعی قائل به ازلی و غیر مخلوق بودن عالم هستی بوده اند. ارسطو با قائل شدن به ازلیت مقوله های حرکت، زمان، و ماده را مولفه های اصلی عالم هستی دانسته است و حکم به ازلی و غیر مخلوق بودن جهان هستی می دهد. از این حیث است که خدای ارسطو درمقام علت فاعلی عالم هستی، فقط محرک عالم است و هستی بخش آن قلمداد نمی شود. در ادیان ابراهیمی، ازجمله اسلام، خالقیت خداوند امری مسلم و بدیهی تلقی می شود. ازاین رو، ابن سینا در مسئله آفرینش عالم از ارسطو فاصله می گیرد. در واقع، تصویر سینوی از عالم هستی و خداوند و رابطه این دو با هم متفاوت با تصویری می شود که ارسطو ارائه می دهد. ابن سینا با تقسیم حدوث به ذاتی و زمانی مدعی می شود که ازلی بودن عالم ازحیث زمانی مستلزم آن نیست که عالم هستی مخلوق خداوند نباشد. از این حیث نزد بوعلی خداوند علت فاعلی عالم است؛ صرفا محرک نیست، بلکه معطی وجود به عالم هستی نیز تلقی می شود. آگوستین، فیلسوفی است که در درجه اول، اندیشه اش بر محور مسئله «رابطه نفس انسان با خدا» شکل گرفته و کتاب «اعترافات» او که مربوط به حدیث نفس انسان شناخته شده گواه بر این مسئله است. ازاین رو، نمی توان انتظار داشت که وی مسائل مربوط به جهان مادی را بررسی کند و مسائل خشک و خاص فلسفی را به نظاره بنشیند.

Keywords:

خلقت , زمان , آگوستین , ابن سینا