مولوی و تعویق یک تداعی در مثنوی

تداعی معانی یکی از مقولات ذهنی- روانی بشر است که در روان شناسی مورد مطالعه قرار می گیرد. تداعی فراخوان مفاهیم و امورات ذهنی بر اساس قوانین مشابهت، مغایرت و مجاورت است که در فرد به صورت غیر ارادی رخ می دهد. در ادبیات داستانی و روایت شناسی، تداعی معانی یکی از شیوه های روایت برشمرده می شود که در آن راوی هرآنچه را در ذهن خود و یا شخصیت داستان خطور می کند بر زبان می راند. روایت در مثنوی معنوی به دلیل کاربست تداعی، پاشان و پریشان می نماید. از نگاهی دیگر تداعی معانی یکی از عوامل مهم انسجام اجزای قصه در مثنوی است. مولانا با گریزهای متعدد و برش های پیاپی روایتی مدرن و امروز ی به دست داده است. این گریزها معمولا با بازگشت همراه است و راوی، قصه ناتمام را به نهایت می رساند. اما در روایت قصه هاروت و ماروت، سیلان مفاهیم، سبب تعویق در تشریح قصه می گردد به طوری که قول راوی مبنی بر نقل جزئیات قصه محقق نمی شود. نویسنده این جستار بر آن است که با روشی توصیفی- تحلیلی بر مبنای خوانش متن مثنوی به بررسی تعویق یک تداعی بپردازد. فراخوان قصه های مشابه در ناتمام ماندن روایت قصه مورد نظر نقش پررنگی دارد. راوی به سبب سیل مفاهیم متداعی در هر بار که قصد تشریح قصه را دارد در پیشبرد هدف خود متوقف می شود و این یکی از موارد معدودیست که مولانا قصه را ناتمام گذاشته است.

Keywords:

مولانا , مثنوی , تداعی معانی , هاروت و ماروت