نقد و بررسی تحول «اعراب» در نحو عربی معاصر (از زمان ابن مضاء قرطبی تا مهدی مخزومی)

یکی از مباحث مهم نحویان که بیش از هر چیز توجه آنان را به خود معطوف ساخته، تغییرات آخر کلمات است که در حالت های مختلفعارض میگردد، به گونه ای که آنها را برآن داشته تا در پرتو افکاری مبتنی بر تئوری «عامل و معمول» به تحلیل های فلسفی و عقلی بپردازند. نحویان قدیم بر اساس فهمی که از متن و ساختمان کلام داشتند، علم نحو را بر پایه و شالوده اعراب بنا نهادند و درک معانیموجود در متن را تنها در گرو شناخت اعراب قرار دادند. توجه و تعصب بیش ازحد نحویان گذشته به موضوع اعراب موجب شد که آناناز بررسی مولفه های دیگری که در فهم معنا کمک می کند، غافل بمانند و در نتیجهی همین غفلت، علم نحو از درک دیگر قرینه هایموجود درونمتنی و برون متنی تاثیرگذار در روند شناسایی معنا عاجز بماند. از دیر باز تا کنون، دانشمندان زیادی با مشاهده این مشکلات،پا به عرصه تسهیل قواعد نحوی نهادند و پیشنهاداتی را برای هر چه آسانتر شدن قواعد، ابراز نمودند. اولین اقدام در این زمینه تالیفکتاب «الرد علی النحاه» توسط ابن مضاء قرطبی بود و بعد از آن نیز نحویان معاصر نیز سعی در تسهیل نحو عربی نمودند. لذا این پژوهش می کوشد به روش توصیفی – تحلیلی به بررسی سیر تحول اعراب در آراء نحویان معاصر (از زمان ابن مضاء قرطبی تا مهدیمخزومی) بپردازد. حاصل پژوهش نشاندهندهی آن است که پژوهشگران نحوی معاصر تلاش کردند تا اعراب تقدیری و محلی وفرعی را که بخاطر تعلیل های عقلی و فلسفی نحویان قدیم به وجود آمده بود، تاحدودی نادیده بگیرند تا مباحث پیچیده نحوی را برایفراگیران زبان عربی آسان سازند.

Keywords:

نحو معاصر , اعراب , ابن مضاء قرطبی , ابراهیم مصطفی , مهدی مخزومی