استفاده از نگرش بهره برداران به عنوان شواهدی برای جلوگیری از تخریب مراتع (مطالعه موردی: استان های لرستان، مرکزی و سمنان)

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: مدیریت مراتع نسبت به عرصه­ های دیگر دشوارتر است زیرا مدیریت این عرصه ها شامل مدیریت و یکپارچه سازی همزمان تولید علوفه، تولید دام و بهره برداری از علوفه در یک مکان است. بر این اساس در نظر گرفتن ابعاد مختلف گروه های بهره بردار در مدیریت و برنامه ریزی های بلند مدت مراتع حایز اهمیت است. این تحقیق نیز با هدف بررسی نگرش بهره برداران نسبت به افراز مراتع شامل افراز بین واحدهای بهره برداری و افراز درون واحدهای بهره برداری و تعیین حد و مرز مراتع با استفاده از گزینه های عرف، قانون و یا ترکیبی از هر دو گزینه (جهت گیری بهره برداران نسبت به تحولات آینده) در سه استان لرستان، مرکزی و سمنان انجام گرفت. مواد و روش ها: به منظور جمع­آوری داده ­ها ابتدا سطوحی برای هر یک از متغیرها در نظر گرفته شد. سپس، داده ها با استفاده از یک پرسشنامه استاندارد شده جمع آوری و با استفاده از آزمون کای اسکوئر در نرم افزار  SPSSتجزیه و تحلیل شدند. یافته ­ها: از نتایج فراوانی متغیرها مشخص شد که از دید اکثر پاسخگویان افراز بین واحدهای بهره ­برداری انجام شده است؛ در حالیکه افراز درون واحدها صورت نگرفته است. بعلاوه، در استان های لرستان و مرکزی به ترتیب ۶۸/۹۰ و ۶۸/۳۵درصد بهره برداران اهمیت بیشتری به قانون در تعیین حد و مرز مراتع داده ­اند. اما در استان سمنان  ۴۰/۶۷درصد بهره برداران اهمیت بیشتری برای عرف قایل شده اند. همچنین مشخص شد که بیشتر بهره برداران نسبت به افراز مراتع "بین" و "درون" واحدهای بهره برداری رضایت دارند. در استان لرستان بین متغیرهای شغل (P<۰.۰۱) و تجاورز به مرتع (P<۰.۰۵) با رضایت از افراز بین واحدهای بهره برداری، تجاوز به مرتع (P<۰.۰۵) با رضایت از افراز درون واحدهای بهره برداری و در نهایت تحصیلات (P<۰.۰۵) و تمایل به ترک دامداری (P<۰.۰۵) با نقش عرف و قانون در تعیین حد و مرز مراتع ارتباط معنا دار مشاهده شد. در استان مرکزی بین متغیر شرکت تعاونی عشایری (P<۰.۰۵) با افراز بین واحدهای بهره برداری و در استان سمنان بین متغیر وضع مرتع با متغیر افراز درون واحدهای بهره برداری رابطه آماری معنادار (P<۰.۰۵) گزارش شد. نتیجه­ گیری: براساس یافته این پژوهش از دید بهره­برداران افراز مراتع در ایران یک مساله است. در مقابل، در سایر کشورها افراز مراتع مساله و مشکل نبوده است. بنابراین لازم است که براساس دانش بومی منطقه به حل این مساله پرداخته شود. زیرا این امر منجر به اتخاذ تصمیمات بی­طرفانه براساس اطلاعات علمی و عینی می­ شود. بعلاوه، سیاست­ها و اقدامات حفاظت از مراتع را می­توان براساس نگرش بهره­ برداران بهبود بخشید. به طورکلی، بررسی نگرش بهره برداران علاوه بر اینکه  بینش های مهمی را در مورد مشاهدات، درک و تفسیر تاثیرات اجتماعی و نتایج اکولوژی تخریب مراتع فراهم کند حمایت بهره برداران  را در طولانی مدت تضمین می کند.

Keywords:

Collective management , Lorestan , Private management , Rangelands , Stakeholders , بهره برداران , لرستان , مالکیت خصوصی , مالکیت عمومی , مراتع