ارزیابی کارآیی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به منظور تخمین ضریب رواناب در حوزه آبخیز امامه

یکی از مولفه­های بیلان آب حوضه، که اهمیت زیادی در آبخیزداری و مدیریت منابع آب دارد رواناب است. برآورد مناسب میزان رواناب مستلزم تعیین ضریب رواناب می­باشد. این پژوهش به­منظور ارزیابی کارآیی روش تصمیم­گیری چندمعیاره به منظور تخمین ضریب رواناب در حوزه آبخیز امامه صورت گرفت. بدین منظور ابتدا معیارهای مقدار تندی شیب، پوشش­گیاهی (کاربری اراضی)، گروه های هیدرولوژیکی خاک، حداکثر بارش روزانه و مساحت منطقه مورد مطالعه، وارد سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)  شد. بعد از انجام پردازش­های لازم بر روی معیارها، به فرمت رستری متناسب با محدوده مطالعاتی تبدیل شدند. درگام بعدی ساختار فرآیند سلسله مراتبی (AHP)  با توجه به هدف تحقیق ایجاد شد. سپس مقادیر شاخص وزنی هرلایه اطلاعاتی و طبقات مختلف آن­ها بر اساس شاخص وزنی فرآیند سلسله مراتبی (AHP) توسط نرم­افزار  Expert Choice تعیین شد. بر اساس پنج معیار فوق الذکر سه مدل مدنظر قرار گرفت. به طوری که در مدل اول معیار­های مقدار تندی شیب، پوشش­گیاهی و گروه هیدرولوژیکی خاک؛ در مدل دوم معیار های حداکثر بارندگی روزانه، مساحت حوزه آبخیز بالادست و گروه هیدرولوژیکی خاک و در مدل سوم معیار های نفوذپذیری خاک و مساحت حوزه آبخیز بالادست در نظر گرفته شد. سپس بر اساس وزن هر یک از معیارها، ضریب رواناب برآوردی بر اساس هر یک از مدل ها به دست آمد. در نهایت ضریب رواناب برآوردی با ضریب رواناب مشاهداتی که با استفاده از دستگاه شبیه­ساز باران کامفورست در ۶۰ نقطه از کاربری­های مختلف با شدت ۶۰ میلی­متر در ساعت و به­مدت زمان ۹۰ دقیقه اندازه­گیری شده بود، مقایسه شدند. نتایج حاصل نشان داد که مدل دوم با ضریب نش-ساتکلیف ۵۹/۰ و ریشه میانگین مربعات خطا ۳۶۳/۰ کارآیی بهتری نسبت به دو مدل دیگر داشته است. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی با توجه به سادگی، به­کارگیری معیار­های کیفی و کمی به­طور همزمان و نیز قابلیت بررسی سازگاری در قضاوت­ها می­تواند در بررسی موضوعات مربوط به ضریب رواناب کاربرد مطلوبی داشته باشد.

Keywords:

تصمیم گیری چندمعیاره , ضریب رواناب , شبیه سازی بارندگی , شدت بارندگی