تحلیل گفتمان معنای توسعه جوامع روستایی در برنامه های پنج ساله دولت بعد از انقلاب اسلامی در ایران

هدف اصلی این مطالعه تحلیل گفتمان توسعه جامعه روستایی در دولت های بعد از انقلاب اسلامی است. قلمرو تحقیق سه دولت کارگزاران، اصلاحات و اصول گرایی را (۱۳۹۲-۱۳۶۸) شامل می شود. گزاره ها، یا رخداد ارتباطی در قالب متن برنامه های ۵ ساله توسعه و برخی نوشته های جریانات سیاسی که هر دولت برآمده از آن بوده، جمع آوری شده است. نوع تحقیق کیفی است، از تلفیق تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف و لاکلاو و موفه به عنوان چارچوب مفهومی و روش تحقیق بهره گرفته شد. یافتهها نشان می دهد که در عرصه منازعه سیاسی از طریق تمایز «ما» و «آنها» طرد و حاشیه رانی صورت گرفته است. سپس هژمونی گفتمان غالب در منازعه بر معنای توسعه تعیین کننده بوده است، که فرضیه تحقیق را پشتیبانی می کند. یافته نشان می دهد که گفتمان توسعه روستایی متاثر از گفتمان کلان در هر سه دولت، بر مدلول، دال «عمران روستا» توسعه با معنای «نوسازی»، صورت بندی شده است. گزاره ها نشان می دهد که کشاورزی، تولید، اشتغال پایدار و صنعت در گفتمان هر سه دولت، دال های شناور بوده، ولی تاکید و معنا مترتب بر آنها یکسان نبوده است. یافته ها نشان می دهد که از جمله عوامل تبیینی موثر بر معنای توسعه روستا در گفتمان دولت ها، رویکرد از بالا به پایین، اتکاه به اقتصاد نفتی یا «نفت حکومتی»، پیشینه اقتصاد روستایی، کمرنگ بودن فرایند توسعه از پایین و بخشی نگری قابل تامل بود. نگاه از پایین به بالا به توسعه در دولت اصلاحات پررنگ تر بوده است. گستره عمران یا نوسازی روستایی در گفتمان دولت های بعد از انقلاب بسیار چشمگیر بوده است. اما به دلیل پیامد گفتمانی در نتیجه معنای مترتب بر توسعه روستایی متاثر از گفتمان دولت ها، از جمله، فقر و نابرابری و خالی شدن روستاها که موجب افزایش حاشیه نشینی و فرودستان شهری گردیده بود، به دشواری فرایند راه توسعه منتهی شده است.

Keywords:

Discourse Analysis , Economic Development , Rural Communities , Five-Year Plans , Governments , Islamic Revolution of Iran