تحول هویت روشنفکری و تاثیر آن در سر کار آمدن رضاخان

برآمدن رضاخان در سپهر سیاست ایران، وجوه مختلفی داشت. وی فرزند زمانه ای پرآشوب بود که پس از مشروطه به وجود آمده بود. یکی از مهم ترین گروه هایی که در برآمدن او نقش کلیدی را به عهده داشتند، روشنفکران سال های پایانی قاجار بودند. عدم موفقیت نهضت مشروطه در ایجاد حکومت متجدد، متمرکز و قانونمند و دخالت قدرتهای بزرگ روس و انگلستان در امور داخلی ایران، همراه با تحولات بین المللی و وقوع جنگ جهانی اول و اشغال ایران، روشنفکران را بر آن داشت تا از نظر هویتی به دنبال پیدا کردن «ابرمرد»ی باشند که بتواند با به کار بستن «زور» و ایجاد حکومتی مقتدر، ضمن بازگرداندن یکپارچگی کشور آن را به دروازه های دنیای مدرن برساند. روشنفکران این دوره علیرغم شباهت های فراوانی که با نسل اول روشنفکری ایران داشتند، دارای یک تفاوت عمده بودند. نسل اول روشنفکری ایران بیش از هر چیز هویت متجددانه خود را در «قانون خواهی» می دید که ثمره آن مشروطه شد و روشنفکران نسل دوم هویت خود را در «استبداد منور» می دیدند که ثمره آن برآمدن رضاخان و نهایتا پادشاهی او بود. مقاله حاضر با استفاده از مبانی نظری جامعه شناسی شناخت (رابطه متقابل بین اندیشه و ساختار جامعه) و به روش توصیفی تحلیلی صورت پذیرفته و ضمن توجه به هویت قانون خواهانه نسل اول، تحول آن را با توجه به گفتار برخی از مهم ترین روشنفکران نسل دوم، مورد بررسی قرار می­دهد.

Keywords:

intellectualism , Identity , Law-Abiding , Enlightened Despotism , Reza Khan