دولت و توسعه تهران ۱۳۲۰-۱۳۰۴

سالهای آخرین قرن نوزدهم تماشاگرتجاوز‘ بازرگانان‘ وام دهندگان و موسسات تجاری متعددی بود که از کشورهای بیگانه به ایران آمده و درهمه جا درشهرهای ایران نفوذ کرده بودند. این عوامل باپیروی از طرحی استعمار گرانه موفق شدند تا سریعا ارتباطی نزدیک با قدرت پدر سالار حاکم بر ایران برقرار کنند. استعمارگزان با دامن زدن به تقابل بین قدرت دولتی و خواستهای ملی توانستند به سادگی درروابط اجتماعی – اقتصادی کشور نفوذ نمایند. به همین سبب است که انقلاب مشروطه که از انقلابهای بورژواری اروپا ای و به خصوص انقلاب فرانسه الهام می گرفت به سرعت رخساره عوض کرده و با چنین دست اندازی از میان رفت بخشی از "بورژوازی" تولید یافته در پی انقلاب مشروطه خودبسان واسطه اصلی سرمایه های خارجی وارد عمل می شود. بی آنکه این سرمایه ها را نیازی باشد تا اقدامی نظامی بعمل آورند. سرمایه گذاریهای بیگانه با مدد گرفتن از عاملین خود در ایران و با حمایت همدستان بومی خود‘ زمینه ای را بی پی ریختند که اجرای آن جز از طریق دخالتی فرهنگی میسر نبود‘ مداخله ای که تحت عنوان "تجدد گرای" چهره می پوشاند. چنین حرکتی و به خصوص دگرگونیهای جهانی سالهای آخر قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم دلایلی هستند که استبداد رضا خانی را در فردای جنگ جهانی اول وانقلاب شوروی شکل می بخشد. وظیفه دولت جدید در نوسازی کشور به هر قیمتی است . شکی نیست که ‘ چنین"نوگرایی" به معنای دگرگونی واقعی شرایط زندگی و روابط اجتماعی – اقتصادی حاکم نیست. این "نوسازی" بیشتر تغییر فضا ای ترکیب شهری را پی می گیرد.