تحلیل اسطوره شناختی و روان شناختی برخی از اساطیر تواریخ محلی؛ مطالعه موردی: متون تاریخ نگاری محلی اصفهان، خراسان و ایالات ساحلی خزر تا قرن ۹ ه. ق

تاریخ های محلی با وجود تمایزات و ویژگی های مختص هر اثر، اشتراکات شکلی و محتوایی درخور توجهی دارند؛ ازجمله اشتراکات موضوعی تاریخ های محلی سنتی، وجود برخی روایات اساطیری است و در رابطه با محلی است که دامنه جغرافیایی کتاب به آن محدود شده است. در این پژوهش تلاش خواهد شد تا با اطلاق و کاربست مقولات و مفاهیم اسطوره شناختی و روان شناختی، به معانی و مفاهیم ژرف‎‍تری در پس ظواهر این اساطیر دست یافت. مفاهیم و مقولاتی همچون کهن‎‍الگو، مرکز، نمونه‎‍‎‍ مینوی، اسطوره آغاز، ناخودآگاه جمعی و... لایه‎‍هایی از معنا را از حجاب خارج می کند؛ زنجیره‎‍ها و شبکه‎‍هایی از معنا که غالبا معطوف به تقویت شکیبایی و تاب‎‍آوری شعله لرزان هستی انسان در برابر مرگ و نیستی است. در عین حال این اساطیر، کارکردهایی همچون ارائه سرمشق و الگو نیز ایفا می‎‍کنند. از چشم‎‍انداز فردی- در مقابل رویکرد جمعی اشاره شده در عبارات فوق- و بر مبنای رویکرد روانکاوانه نیز می‎‍توان این اساطیر را تحلیل کرد. از این منظر، مضمون بسیاری از این گزاره‎‍ها ذیل دو مقوله «تقدس» و «تشخص» طبقه‎‍بندی می شود. براساس نظریه تحلیل رفتار متقابل و به انضمام نظریه بازی‎‍ها، نیت ناخودآگاه نهفته در پس این قبیل اسطوره‎‍ها و مضامین، ایجاد آرامش و تسکین از پی بازی «من برترم از تو» است. در این مقاله، با تمرکز بر تواریخ محلی و با بهره‎‍گیری از مفاهیم نظری اسطوره شناسانه و روان شناسانه و با رویکرد تحلیلی، موضوع مذکور بررسی شده است.

Keywords:

کهن‎‍الگو , اسطوره آغاز , نمونه مینوی , مرکز , جاودانگی , بازی