نقد و بررسی انواع مکاتب اخلاقی و معناداری مفاهیم اخلاقی و ارزشی نهج البلاغه از منظر استعاره مفهومی

از منظر مکتب پوزیتویستی، گزاره های اخلاقی، ارزشی و معنوی، مفاهیمی انتزاعی به شمار میروند و چون با روش مشاهده و تجربه قابل آزمودن نیستند، اصالتی ندارند و علم به شمار نمی آیند . از این رو، ارزشهای اخلاقی و امور متافیزیکی را به این بهانه که امور واقع یا قابل مشاهده و اندازیگیری نیستند و از این جهت که بی معنا هستند، انکار میکنند. در مقابل این رویکرد، روش استعاره یکی از مهمترین روشهای معرفتی برای فهم نسبی اموری است که علی الظاهر، فهم دقیق آن ممکن نیست. مانند احساسات، تجربیات زیباییشناختی، عادات، اخلاقیات، و حالات روحی و روانی. اما، هنگامیکه مفاهیم وامور یاد شده با اسلوب استعاره بیان میشوند، برای مخاطب کاملا قابل فهم میگردند و از حالت و اموری صرفا ذهنی و انتزاعی، خارج میشوند و لذا تاثیر بسیار عمیق و ژرفی بر مخاطب خواهند نهاد. بنابراین، روش استعاری کاربرد مفاهیم انتزاعی و به ویژه اخلاقی، ضعف و ناتوانی پوزیتویستها را در شناخت و تحلیل حقایق متافیزیکی و امور معنوی، جبران خواهد کرد. زیرا با این روش( استعاره)، میتوان بسیاری از مفاهیم انتزاعی و از جمله ارزشهای اخلاقی را، به خوبی توضیح داد و تحلیل کرد و جلو هر بهانه ای را برای حذف امور اخلاقی در ساحت زندگی و زیست اجتماعی گرفت. بر پایه این باور و نیز با عنایت به ضرورت و نیاز روز افزون بشر به گزاره های اخلاقی در شرایط کنونی، تحلیل استعاری گزاره های اخلاقی نهجالبلاغه میتواند به گسترش و تعمیق رفتار اخلاقی علاقه مندان به زیست اخلاقی مدد رساند. این پژوهش ابتدا با روش توصیفی- تحلیلی به نقد اخلاق طبیعت گرایانه و مکاتب مرتبط با آن پرداخته و سپس برخی از فضایل و رذایل اخلاقی را در پاره ای از خطبه ها و نامه ها، از منظر استعاره مفهومی(الگوهای زبان شناسی شناختی) مورد بررسی قرار داده است.

Keywords:

ارزش های اخلاقی , پوزیتیویسم , نقد , استعاره مفهومی , نهج البلاغه.