ردپای مصرف آب و تجارت آب مجازی خرما در ایران

خرما یکی از مهم ترین محصولات باغی ایران است که جایگاه ویژه ای در امنیت غذایی، اقتصاد و تجارت محصولات کشاورزی دارد. در حال حاضر ایران یکی از برترین تولید کنندگان خرما در دنیا است اما محدودیت منابع آب از اصلی ترین چالش های تولید این محصول در ایران است. بنابراین هدف این تحقیق بررسی ردپای آب تولید خرما در ایران با استفاده از سه آب خاص به نام های آب آبی، آب سبز و آب خاکستری می باشد. سپس با استفاده از مفهوم ردپای آب مجازی که توسط هوکسترا و هانگ معرفی شده است، ردپای تجارت آب برای محصول خرما طی سال های  ۲۰۱۸ – ۲۰۰۱ محاسبه شد. نتایج نشان می دهد متوسط برداشت سالانه از منابع آب جهت تولید خرما در ایران ۴۸۶/۳ میلیارد مترمکعب است که در مجموع ۷۵۲/۶۹ میلیارد مترمکعب بین سال های  ۲۰۱۸ - ۲۰۰۱ برای تولید خرما در ایران آب مصرف شده است. ۶۸ درصد (۳۵۲/۲ میلیارد مترمکعب در سال و در مجموع ۴۶۶/۴۲ میلیارد مترمکعب) از کل نیاز آبیاری خرما در ایران از طریق برداشت از آب های زیر زمینی یا به اصطلاح آب آبی، ۲۸ درصد (۹۷۶/۰ میلیارد مترمکعب در سال، در مجموع ۵۲۶/۱۷میلیارد مترمکعب) از طریق آب سبز و ۴ درصد (۱۳۹/۰ میلیارد مترمکعب در سال، در مجموع ۷۶۴/۲ میلیارد مترمکعب) از طریق آب خاکستری تامین شده است. بررسی ردپای آب تولید خرما نشان داد برای تولید یک کیلو گرم خرما در ایران مقدار ۳۰۴/۲ متر مکعب آب آبی، ۹۵۱/۰مترمکعب آب سبز و ۱۵/۰ مترمکعب آب خاکستری مصرف می شود و محتوای آب مجازی محصول خرما در ایران ۴۰۵/۳ مترمکعب بر کیلوگرم است. همچنین با استفاده از مفهوم آب مجازی دریافتیم از سال ۲۰۱۸-۲۰۰۱، ۱۱۹/۹ میلیارد مترمکعب آب در تجارت خرما از ایران به کشورهای جهان صادر شده است و سهم ایران از کل تجارت جهانی آب مجازی خرما ۰۸/۲۵ درصد است. کشورهای امارات متحده عربی، پاکستان، روسیه، ترکیه، هند و افغانستان بزرگترین واردکنندگان آب مجازی خرما از ایران هستند و در آخر مشخص شد فاصله ی مکانی و داشتن مرز مشترک تاثیر مثبتی بر تجارت آب مجازی محصول خرما داشت.

Keywords:

آب آبی , آب سبز , آب مجازی , تجارت جهانی , خرما