پهنه بندی خطر بیابان زایی با استفاده از مدل مدالوس اصلاح شده و روش خوشه بندی سلسله مراتبی، مطالعه موردی: دشت باد قوس سبزوار

در حال حاضر بیابان­ زایی به عنوان یک معضل، گریبان بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران را گرفته است. این مشکل، نه تنها در نواحی خشک و نیمه خشک، بلکه در بخش­ هایی از مناطق نیمه مرطوب نیز دیده می ­شود. هدف از پژوهش حاضر، بررسی و پهنه­ بندی شدت بیابان ­زایی با استفاده از مدل مدالوس اصلاح شده و روش خوشه ­بندی سلسله مراتبی در دشت باقوس سبزوار است. بدین منظور، معیارهای موثر در بیابان زایی شامل اقلیم، پوشش گیاهی، خاک، فرسایش و نحوه مدیریت انتخاب و میانگین هندسی شاخص ها محاسبه شدند. لایه ­های اطلاعاتی شاخص های مربوط به هر یک از معیارها با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه شد. این اطلاعات بر اساس روش مدالوس امتیاز­دهی شده و از میانگین هندسی شاخص های هر یک از معیار­ها، نقشه نهایی وضعیت هر معیار تهیه و از میانگین هندسی معیارها، نقشه وضعیت فعلی بیابان زایی منطقه تهیه شد. نتایج نشان داد، معیارهای پوشش گیاهی، اقلیم و فرسایش بیشتر از سایر عوامل در بیابان زایی منطقه موثر بودند و تیپ حساسیت زیاد و بحرانی­، با فقر پوشش گیاهی و خشکی اقلیم مطابقت داشته و واحدهای کاری ۱ و ۲ بیشترین مساحت تیپ­ های بیابان ­زایی با شدت زیاد را به خود اختصاص داده ­اند. همچنین، نتایج نشان داد که ۲۱ درصد از منطقه مورد مطالعه، در پهنه حساسیت زیاد، ۲۸ درصد در پهنه حساسیت زیاد و بحرانی، ۱۷ درصد در پهنه حساسیت کم، ۲۸­ درصد در پهنه حساسیت کم و بحرانی و شش درصد در پهنه حساسیت ناچیز به فرسایش قرار دارد. ۵۵.۶ درصد از نتایج مدل مدالوس اصلاح شده به وسیله روش ­های خوشه بندی معنی دار به دست آمد. با توجه به نقشه توزیع مکانی شدت بیابان زایی مستخرج از مدل مذکور می ­توان به عنوان ابزاری کمکی در مقابله با بیابان­ زایی استفاده کرد و از تخریب بیش از حد منطقه در آینده جلوگیری به عمل آورد.

Keywords:

اقلیم , پوشش گیاهی , خاک , فرسایش , سامانه اطلاعات جغرافیایی , مناطق خشک و نیمه خشک