تاثیر توزیع اندازه ذرات اولیه بر پایداری خاکدانه در کلاس های مختلف اندازه

توزیع اندازه ذرات یکی از ویژگی­های مهم فیزیکی خاک محسوب می­شود که خود شامل توزیع اندازه ذرات اولیه و ثانویه می­باشد. تحقیق حاضر به بررسی ارتباط بین توزیع اندازه ذرات اولیه (شن، سیلت و رس) و ثانویه (خاکدانه) در مقیاس­های مختلف اندازه خاکدانه می­پردازد. به این منظور، نمونه­برداری خاک از شش سیستم کشت شامل گندم، جو، ذرت، یونجه، آیش و زمین شخم­خورده، از دو عمق ۱۰-۰ و ۲۰-۱۰ سانتی­متر در سه تکرار انجام شد. هر نمونه خاک اصلی به سه کلاس اندازه­ای (نمونه فرعی) شامل ۲۵/۰-۰ میلی­متر (کلاس ریز)، ۱-۲۵/۰ میلی­متر (کلاس متوسط) و ۵-۱ میلی­متر (کلاس بزرگ) تقسیم گردید. نتایج نشان داد که سیستم کشت تاثیر معنی­داری بر توزیع اندازه ذرات ثانویه در سطح احتمال یک درصد دارد. برای خاک­های اصلی، درصد شن و سیلت به­ترتیب همبستگی منفی و مثبت معنی­داری با درصد خاکدانه­های بزرگتر از ۲۵/۰میلی­متر نشان دادند در حالی­که تاثیر رس از این نظر معنی­دار نشد. درصد ذرات اولیه شن، سیلت و رس در هر سه کلاس اندازه خاکدانه، تفاوت معنی­داری با سایر کلاس­ها داشت، به نحوی­که با افزایش اندازه خاکدانه­ها (به سمت کلاس­های بزرگتر)، فراوانی ذرات شن افزایش و درصد ذرات سیلت و رس کاهش معنی­داری نشان داد. سه کلاس اندازه خاکدانه­های ریز، متوسط و درشت، به ترتیب حاوی ۵/۴۵، ۹/۵۵ و ۸/۶۰ درصد شن، ۰/۳۶، ۵/۲۷ و ۳/۲۴ درصد سیلت و ۸/۱۷، ۶/۱۶ و ۸/۱۴ درصد رس بود. البته در هر سه کلاس اندازه خاکدانه­ها، درصد ذرات شن بیشتر از درصد سیلت و رس بود. با افزایش اندازه خاکدانه­ها از کلاس اندازه ۱-۲۵/۰ به کلاس ۵-۱ میلی­متر، درصد ذرات پایدار در آب بزرگتر از ۲۵/۰میلی­متر افزایش معنی­داری نشان داد. نتایج همچنین حاکی از آن بود که در دو کلاس اندازه ۵-۱ و ۱-۲۵/۰ میلی­متر، درصد شن همبستگی منفی و معنی­داری با درصد خاکدانه­های پایدار در آب بزرگتر از ۲۵/۰ میلی­متر نشان داد در حالی­که این همبستگی با درصد سیلت و رس مثبت بود. یافته­های این تحقیق روشن ساخت که هرچند با افزایش اندازه ذرات ثانویه، فراوانی ذرات شن افزایش و درصد ذرات سیلت و رس کاهش می­یابد ولی شن باعث کاهش و سیلت و به­ویژه رس باعث افزایش پایداری خاکدانه می­شود.

Keywords:

بافت خاک , پایداری خاکدانه , توزیع اندازه ذرات , سیستم کشت