کاربرد واژگان مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی: بررسی کمی و کیفی کتاب های درسی در شاخه نظری (۱۴۰۰)

مسئله کاربرد برابرهای مصوب در متون و مسائل مربوط به آن به همان اندازه تولید آنها در فرهنگستان زبان و ادب فارسی و دیگر نهادهای رسمی یا غیررسمی اهمیت دارد؛ چراکه واژگان تا زمانی که در متن و بافت جای گیر نشوند، نه تنها درجه کاربردپذیری و  قابلیت های زبان شناختی و معناشناختی آنها آشکار نمی شود، بلکه میزان درک کاربر نیز از آن واژه و سطح دانش زبانی وی پوشیده می ماند. همچنین، با بررسی این موضوع، متون نیز از نظر اصالت و درستی ساختار سنجیده می شوند. از زمانی که کاربرد برابرها در کتاب های درسی در دستور کار سازمان تالیف و برنامه ریزی آموزشی قرار گرفت، تحقیق در باب کمیت و چگونگی این امر نیز توجه پژوهشگران را به خود معطوف کرد. این تحقیق به منظور نشان دادن برخی اشکالات موجود در کتاب های درسی در زمینه کیفیت کاربرد این برابرها و نگاهی اجمالی به کمیت این امر انجام شده است. متون پژوهش شامل کتاب های دوره ابتدایی و دوره های اول و دوم متوسطه شاخه نظری چاپ ۱۴۰۰ است. روش پژوهش بر پایه مطالعه و بررسی محتوای متون از جنبه های مختلف شکلی، زبان شناختی، معنایی و آموزشی این برابرها در کتاب ها و دریافت اشکالات و علل بروز آن است. هدف از این بررسی، پالایش زبان فارسی از آسیب های ناشی از نفوذ واژگان بیگانه و خطاهای کاربردی است؛ مانند بافت نامناسب، واژه بیگانه نامناسب، ساختارهای مقوله­ای نادرست، حشو، کاربرد نادرست مصوبات. از این رو، بنا بر یافته های این تحقیق، بیشتر اشکالات در زمینه مناسبات همنشینی بین واژگان و نیز ناهماهنگی در استفاده از طرز صحیح درج برابرها در کتاب ها بوده است. از منظر کمی نیز این موارد بیشتر شامل واژگان عمومی و با مفاهیم انتزاعی است تا واژگان تخصصی و عینی. بنابراین، لازم است که بیشتر کتاب های درسی در دایره توجه از نظر کاربرد مناسب این گروه از برابرها قرار گیرند. این مطالعه به هموار سازی مسیر کاربرد مصوبات در زبان فارسی و روان سازی آن، چه د زمینه انتخاب واژه چه در زمینه متناسب­سازی بافتار، در کتاب های درسی یاری خواهد رساند.

Keywords:

برابرهای مصوب , فرهنگستان زبان و ادب فارسی , کتاب های درسی , کاربردشناسی