ارزیابی خطر بهداشتی، آلایندگی و منشایابی برخی از فلزات سنگین در خاک اطراف شهر زنجان، ایران

زمینه و هدف: در این مطالعه ارزیابی فلزات سنگین در خاک اطراف شهر زنجان، با بکارگیری شاخص های آلودگی، ریسک سرطان زایی و غیرسرطان زایی و تعیین منشا فعالیت های زمین زاد و انسان زاد با استفاده از روش های آماری پرداخته شد. مواد و روش ها: در این پژوهش، تعداد ۳۰ نمونه از عمق ۲۰-۰ سانتی متری خاک برداشته و براساس روش هضم اسیدی توسط آنالیز طیف سنجی پلاسمای جفت شده القایی مورد آنالیز قرار گرفت.یافته ها: فاکتور غنی شدگی برای روی و کادمیوم به ترتیب با میانگین ۱/۴۲ و ۵/۳۴ در رده ی غنی شدگی شدید و شاخص زمین انباشت برای کادمیوم با میانگین ۸/۲ در رده ی بالای آلودگی قرار داشت. تغییرات مکانی شاخص بار آلودگی و درجه ی آلودگی اصلاح شده نشان داد که در نزدیکی مراکز صنعتی شدت آلودگی بیشتر شده و رگرسیون خطی بین ریسک اکولوژیکی و ضریب میانه دامنه اثر متوسط (۹۰۳/۰=R۲) نشان داد که ۷۶ درصد نمونه ها در احتمال سمیت قرار گرفته اند. کادمیوم در کودکان و بزرگسالان با میانگین شاخص خطر غیرسرطان زایی ۲ و ۵/۰ بخصوص در معرض جذب پوستی با میانگین ۵/۰ بیشترین خطر را داشت. خطر ابتلا به بیماری های سرطانی بیشتری را نشان می دهد. نتیجه ی تعیین منشا و سهم فلزات سنگین به کمک ارزیابی-های آماری نشان داد که سرب، روی و کادمیوم در نتیجه ی فعالیت های انسانی و کروم، مس و آرسنیک در نتیجه ی توامان فعالیت های انسانی و زمین زاد در منطقه تجمع یافته اند. نتیجه گیری: پیشنهاد می گردد به منظور کاهش اثرات منفی زیست محیطی فلزات سنگین در خاک اطراف شهر زنجان، اقداماتی مانند کاهش ورود آلاینده ها و پالایش خاک آلوده صورت گیرد.

Keywords:

تحلیل عاملی , شاخص آلودگی , شهر زنجان , فلزات سنگین , ارزیابی ریسک