نقش مدیریت زراعی بر کاهش خسارت علف های هرز در سامانه تولید کنجد (Sesamum indicum L.) ارگانیک

چکیده اهداف: در کشاورزی ارگانیک مدیریت عناصر غذایی خاک با استفاده از کودهای آلی یکی از روش های موثر در کنترل علف های هرز و رقابت آن ها با گیاه زراعی است.   مواد و روش ها: آزمایش در سال زراعی ۹۷-۱۳۹۶ در مزرعه ارگانیک دانشگاه رازی به صورت کرت های یک بار خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل کود دامی (مخلوط کودهای گاوی و گوسفندی) در سه سطح (صفر، ۱۰ و ۲۰ تن در هکتار، به ترتیب FM۰، FM۱۰ و FM۲۰) به عنوان عامل اصلی و کود سبز (عدم کاربرد کود سبز، ماشک گل خوشه ای، شبدر برسیم و شنبلیله) به عنوان عامل فرعی بودند.   یافته ها: در هر دو نمونه برداری قیاق، پیچک و شیرین بیان جز علف های هرز غالب مزرعه بودند که در نمونه برداری اول به ترتیب ۴۸، ۵/۲۲ و ۸/۹ درصد و در نمونه برداری دوم ۴۸، ۴/۱۴ و ۳/۱۸ درصد از تراکم نسبی علف های هرز را به خود اختصاص دادند. مصرف ۱۰ و ۲۰ تن کود دامی رشد کودهای سبز را به ترتیب ۸/۹ و ۷/۳۷ درصد افزایش داد. کودهای سبز شنبلیله، شبدر برسیم و ماشک گل خوشه ای به ترتیب ۷۲۱۹، ۵۷۹۹ و ۳۵۶۴ کیلوگرم در هکتار زیست توده تولید کردند. بیشترین وزن خشک علف های هرز در یک سوم ابتدایی و پایان فصل رشد در شرایط عدم مصرف کود دامی به دست آمد. کاربرد ۱۰ و ۲۰ تن کود دامی در هکتار وزن خشک علف های هرز را در یک سوم ابتدایی نسبت به شرایط شاهد به ترتیب ۴/۱۶ و ۱/۲۹ درصد و در پایان فصل رشد به ترتیب ۳/۹ و ۱/۵۴ درصد کاهش داد. بدون کاربرد کود سبز تراکم علف های هرز در نمونه برداری اول و دوم به ترتیب ۴/۲۲۴ و ۵/۴۸ عدد در متر مربع بود. کاشت ماشک گل خوشه ای، شبدر برسیم و شنبلیله این تعداد را در نمونه برداری اول به ترتیب ۵/۱۲، ۲/۴۳ و ۳/۳۶ درصد و در نمونه برداری دوم به ترتیب ۶/۵، ۵/۳۵ و ۴/۲۶ درصد کاهش داد. تمامی گونه های کود سبز در سطوح مختلف کود دامی عملکرد دانه کنجد را افزایش دادند. در نهایت تاثیر مثبت کاربرد کودهای آلی بر کاهش رشد و خسارت علف های هرز منجر به بهبود عملکرد دانه کنجد شد. مقدار این بهبود نسبت به شرایط شاهد با مصرف ۱۰ و ۲۰ تن کود دامی در هکتار به ترتیب ۸/۱۸ و ۶/۲۷ درصد و با کاربرد کوهای سبز ماشک گل خوشه ای، شبدر برسیم و شنبلیله به ترتیب ۷/۳۰، ۹/۳۵ و ۵/۴۵ درصد بود. بیشترین عملکرد دانه (۱۹۲۹ کیلوگرم در هکتار) با مصرف ۲۰ تن کود دامی در هکتار و کاربرد کود سبز شنبلیله و کمترین مقدار (۹۱۸ کیلوگرم در هکتار) در شرایط شاهد به دست آمد.   نتیجه گیری: مدیریت کودهای آلی با تغییر شرایط رقابت به سود گیاه زراعی، می تواند افت عملکرد ناشی از حضور علف های هرز را کاهش دهد. طبق نتایج این بررسی بسته به نوع کود آلی مصرفی در مزارع ارگانیک، بهبود عملکرد دانه کنجد بین ۱۸ تا ۴۵ درصد قابل انتظار است. بهترین تیمار که در آن علاوه بر تولید بیشترین عملکرد دانه، کمترین تراکم و وزن خشک علف های هرز وجود داشت، مصرف ۲۰ تن کود دامی و کاربرد کود سبز شبدر برسیم بود که می­تواند به عنوان ترکیب تیماری مناسب دیده شود.

Keywords:

واژه های کلیدی: زیست توده , قیاق , کنجد , کود آلی , لگوم