تحلیل حساسیت راهبردهای مقابله با بیابان زایی در محیط فازی در زیر حوضه آبخیز یزد- خضرآباد (شهرستان صدوق)

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: بیابان­زایی یک مسئله، اقتصادی- اجتماعی پیچیده و حاصل عملکرد و برهم کنش میان عوامل متعددی است که همیشه در محیط­ های غیر قطعی و تحت­­تاثیر شدید قضاوت­ های مبهم و غیر صریح قرار می­ گیرند، بنابراین در ارزیابی راهبردهای مقابله با بیابان­زایی، استفاده از سازگان ­های تصمیم ­گیری چند معیاره فازی ضروری به نظر می­ رسد. از طرفی در اغلب اوقات، داده ­های  ورودی به این سازگان­ ها نادقیق و متغیر می­ باشند، بنابراین یک قدم مهم اینگونه ارزیابی ­ها، انجام آنالیز حساسیت روی داده­ های خروجی می­باشد. از این رو این پژوهش با هدف انجام تحلیل حساسیت اولویت راهبردها به صورت موردی در زیرحوضه یزد- خضرآباد طی سال­های ۱۳۹۹-۱۴۰۰ به انجام رسید. مواد و روش ها: به منظور دستیابی به این هدف، ابتدا از روش دلفی فازی و با کاربرد اعداد مثلثی، در چارچوب روش تصمیم ­گیری چند معیاره، ماتریس تصمیم ­گیری مقایسه زوجی فازی حاصل و اولویت اولیه راهبردها، برآورد شد و سپس فرآیند آنالیز حساسیت بر روی معیارها و راهبردها در چارچوب مدل تحلیل حساسیت تری­آنتافیلو  انجام شد و به دنبال تعیین حساس­ترین معیار و راهبرد، درجه ترجیح یا اوزان نهایی راهبردها از روش میانگین موزون هر سطر از ماتریس نرمالیزه اصلاح شده برآورد شد. یافته ها: نتایج حاصله حکایت از توانایی بالای این مدل دارد به طوری که بعد از انجام تحلیل حساسیت، اولویت­بندی معیارها تغییری نکرد و همچنان معیار منابع انسانی متخصص (۶C) با  ضریب حساسیت ۰/۳۶۱۴ به عنوان حساس­ترین معیار  برآورد شد که بعد از نرمال­ سازی با درجه ترجیح ۶۷/۹% در اولویت اول قرار گرفت. این نتیجه نشان­ دهنده توجه کارشناسان مدیریت مناطق به اهمیت نیروی متخصص و آموزش دیده در حل مسائل و چالش­ های مطرح در فرایند مقابله با بیابان­ زایی است. درعین حال اولویت ­بندی نهایی راهبردها موید تغییر در اوزان و رتبه ­بندی اولیه راهبردها بود، به صورتی که تنها راهبرد تعدیل در برداشت از منابع آب زیرزمینی (۳۱A) همچنان همانند نتایج اولیه با درجه ترجیح ۹۲/۹%، مهمترین راهبرد قلمداد ­شد و رتبه­ بندی سایر راهبردها دستخوش تغییرات جدی شد. نتیجه گیری: در مجموع نتیجه می ­شود که در راستای راهبرد تعدیل در برداشت از منابع آب زیرزمینی (۳۱A) و با اجرای طرح­های آبخوانداری، اصلاح روش ­های آبیاری، اصلاح اراضی، کنترل رشد صنایع و کشت­ های آبخواه، می­ توان روند پرسرعت بیابانی شدن را کند و نسبت به احیای اراضی تخریب یافته اقدام کرد.

Keywords:

Combat Desertification , Fuzzy linear programming , Pirewise comparative ,  Triangular Fuzzy Number , Triantaphyllou model , برنامه ­ریزی خطی فازی , بیابان ­زایی , عدد فازی مثلثی , مدل تری­ آنتافیلو , مقایسه زوجی