«قل نزله روح القدس» و «نزل به الروح الامین» و ماهیت «وحی روح» در آیات قرآن کریم و سیره ی اهل بیت (ع)

امام صادق (ع) در تفسیر آیه ی شریفه ی «فاذا سویته ونفخت فیه من روحی فقعوا له ساجدین» (حجر: ۲۹) می فرماید: روح، همچون باد در جنبش است و آن را روح نامیده اند؛ چرا که نام آن از ریح (به معنی باد) مشتق شده است و بدین جهت خداوند آن را از لفظ ریح گرفته است که ارواح [در سرعت حرکت و ...] همجنس بادند حال آنکه خداوند روح را به خود نسبت داده چرا که آن را بر دیگر ارواح برگزیده است. این بیان همچنین در آیه ی شریفه ی «فاذا سویته ونفخت فیه من روحی فقعوا له ساجدین» (ص: ۷۲) مورد ملاحظه است. امام رضا (ع) می فرماید: خداوند به واسطه ی روحی از جانب خود ما را تایید کرد. روح او مقدس و پاک است درحالی که فرشته نیست و با هیچ یک از پیامبران گذشته جز رسول خدا (ص) نبوده است. آن روح با ائمه (ع) است و موجب تقویت و توفیق ایشان می گردد؛ روح القدس استوانه ای از نور بین ما و خداست. امیرالمومنین (ع) می فرماید: خداوند نهری در پایین عرش دارد؛ پایین آن نهر، نوری از نور خداست و در دو طرف نهر دو روح آفریده شده است: ۱- روح القدس ۲- روحی به فرمان خدا. امام صادق (ع) در تفسیر آیه ی شریفه ی «ینزل الملائکه بالروح من امره علی من یشاء من عباده ان انذروا انه لا اله الا انا فاتقون» (نحل: ۲) می فرماید: روح، مخلوقی با عظمت تر از جبرئیل (ع) و میکائیل (ع) است که همراه رسول خدا (ص) بوده و پس از پیامبر (ص)، روح همراه امامان (ع) است. امام صادق (ع) در تفسیر آیه ی شریفه ی «قل نزله روح القدس من ربک بالحق لیثبت الذین آمنوا وهدی وبشری للمسلمین» (نحل: ۱۰۲) می فرماید: خداوند روح القدس را خلق کرد و هیچ آفریده ای را نزدیک تر به خود، از روح القدس خلق نکرد و هیچ آفریده ای از آن گرامی تر نیست. پس هنگامی که خدا انجام امری را اراده کند آن امر را به روح القدس محول می کند؛ آن نیز به ستارگان وامی گذارد و آن ها امر را جاری می سازند. گفته شده که منظور از اینکه او نزدیکترین مخلوق به خداست، فقط از جهت وحی است حال آنکه رسول خدا (ص) و امامان (ع) که روح القدس برای آنان خلق شده، گرامی ترند. امیرالمومنین (ع) در تفسیر آیه ی شریفه ی «رفیع الدرجات ذو العرش یلقی الروح من امره علی من یشاء من عباده لینذر یوم التلاق» (غافر: ۱۵) می فرماید: محمد (ص) پیامبر مرسل و من صاحب امر پیامبر (ص) هستم. خداوند می فرماید: «یلقی الروح من امره علی من یشاء من عباده» که مقصود «روح الله» است و آن روح را مگر بر ملک مقرب یا پیامبر مرسل یا وصی برگزیده عطا نمی کند و القا نمی نماید. به هرکس این روح را عنایت کند او را از مردم جدا نموده و به او قدرت تفویض کرده و مرده زنده می کند. اطلاع از گذشته و آینده دارد، از مشرق به مغرب و از مغرب به مشرق در یک چشم بر هم زدن می رود، از دل ها و قلب ها خبر دارد و آنچه در آسمان ها و زمین است می داند. امام محمد باقر (ع) می فرماید: خداوند به هر کسی که این روح را بخشیده؛ امر خود را نیز به او تفویض نموده و به اجازه ی خدا می آفریند و زنده می کند و به دیگری علم غیب می آموزد و از گذشته و آینده تا روز قیامت اطلاع دارد؛ چون آن روح از «امر الله» است، هرکه ممتاز به این روح شد کامل است و نقصانی ندارد، هرچه بخواهد با اجازه ی خدا انجام می دهد، از مشرق به مغرب در یک لحظه می رود و به آسمان بالا می رود و به زمین فرود می آید، هرچه اراده کند و بخواهد انجام می دهد و دلیل آن آیه ی شریفه ی «وکذلک اوحینا الیک روحا من امرنا ما کنت تدری ما الکتاب ولا الایمان ولکن جعلناه نورا نهدی به من نشاء من عبادنا وانک لتهدی الی صراط مستقیم» (شوری: ۵۲) و عبارت «...اولئک کتب فی قلوبهم الایمان وایدهم بروح منه... » (مجادله: ۲۲) می باشد. امام صادق (ع) در تفسیر آیه ی شریفه ی «وکذلک اوحینا الیک روحا من امرنا ما کنت تدری ما الکتاب ولا الایمان ولکن جعلناه نورا نهدی به من نشاء من عبادنا وانک لتهدی الی صراط مستقیم» (شوری: ۵۲) می فرماید: زمانی بود که رسول خدا (ص) نمی دانست کتاب آسمانی و ایمان چیست؛ تا اینکه خداوند روح را که در قرآن از آن نام برده است به سوی او فرستاد. زمانی که آن روح را بر او فرستاد، به وسیله ی آن علم و آگاهی را شناخت. این همان روحی است که خداوند آن را به هرکس که بخواهد می دهد. چنانچه آن را به بنده ای عطا کند، علم و آگاهی را به او یاد خواهد داد.

Keywords:

روح القدس , الروح الامین , اوحینا الیک روحا , وحی روح