شناسایی و تحلیل عوامل موثر در تشدید سیلاب و خسارت ناشی از آن در رخداد سیل فروردین ۱۳۹۸ در حوضه آبریز کرخه

مداخلات انسانی از جمله تغییر کاربری اراضی و تجاوز به حریم رودخانه، به همراه اثرات تغییر اقلیم، منجر به افزایش خسارت های ناشی از سیلاب شده است. هدف اصلی این مطالعه، شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر تشدید سیلاب ۱۳۹۸ و خسارات های ناشی از آن در استان خوزستان است که در این راستا به تعیین دوره بازگشت سیل های بزرگ منطقه در فروردین ۱۳۹۸، بررسی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از الگوریتم جنگل تصادفی طی سال­های ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۷، بررسی تغییرات میزان رطوبت خاک با استفاده از داده های سنجش از دور و همچنین تحلیل منحنی فرمان سدهای کرخه و دز پرداخته شده است. نتایج این مطالعه نشان داد که دبی مشاهده شده در ایستگاه جلوگیر که نزدیک ترین ایستگاه در بالادست سد کرخه است، دوره بازگشتی معادل ۲۶۲ سال داشته که به مراتب بزرگتر از دوره بازگشت سیلاب­های تاریخی در منطقه مورد مطالعه است.  همبستگی ضعیف مشاهده شده بین شدت رواناب و میزان رطوبت پیشین خاک در سطح اطمینان ۵ درصد طی ۳۰، ۴۵، ۶۰ و ۱۲۰ روز قبل از وقوع سیلاب حاکی از تاثیر همزمان عوامل دیگر از جمله شدت بارش و ذوب برف بر تشدید سیلاب بوده است. با توجه به نتایج تغییرات سطح اراضی شهری، خاک، پهنه­های آبی و پوشش گیاهی بین سال­های ۱۳۷۹ و ۱۳۹۷، تغییر کاربری اراضی در منطقه­ مطالعه را نمی­توان عامل قوی در تشدید سیلاب به وقوع پیوسته دانست. در نهایت، نحوه بهره برداری از سد دز در سال آبی ۱۳۹۸-۱۳۹۷ نسبت به نحوه بهره برداری از سد کرخه تاثیر بسیار موثرتری روی کنترل سیلاب فروردین ۱۳۹۸ داشته است.

Keywords:

حوضه کرخه , سیل فروردین ۱۳۹۸ , تغییرات کاربری اراضی , رطوبت پیشین خاک , استان خوزستان