ارزیابی آثار بالقوه خشکسالی هیدرولوژیکی بر وضعیت کشاورزی، بازده درآمدی و مصارف آبی کشاورزان استان تهران

خشکسالی هیدرولوژیکی پدیده ای است که در اثر کاهش عرضه منابع آب سطحی و زیرزمینی رخ می دهد و به دلیل وابستگی بخش کشاورزی به ذخیره رطوبتی خاک، قبل از هر چیز این بخش را تحت تاثیر خود قرار می دهد. بنابراین، تحلیل اثرات این پدیده برای مدیریت و برنامه ریزی بهتر منابع آب موجود در بخش کشاورزی حائز اهمیت است. در این مطالعه برای تحلیل اقتصادی اثرات بالقوه خشکسالی هیدرولوژیکی ناشی از کاهش عرضه منابع آب بر وضعیت کشاورزی، بازده درآمدی و مصارف آبی کشاورزان استان تهران از الگوی برنامه ریزی ریاضی مثبت چند دوره ای (MP-PMP) و اطلاعات آماری مربوط به دوره پنج ساله ۱۳۹۷-۱۳۹۲ استفاده شد. نتایج نشان داد که الگوی فعلی کشت در استان تهران بهینه نیست و با رخداد خشکسالی، تمایل کشاورزان برای توسعه سطح زیرکشت محصولات پرآب هندوانه و آفتابگردان کاهش می یابد. همچنین، نتایج نشان داد که در شرایط رخداد خشکسالی هیدرولوژیکی حدود ۱۳/۹ درصد تقاضای آب بخش کشاورزی استان تهران بدون پاسخ مانده و تامین نخواهد شد که این امر موجبات تغییر الگوی کشت در منطقه را فراهم می کند. کاهش ۲۸/۷ درصدی بازده درآمدی کشاورزان و افزایش ۲/۳۸ درصدی ارزش اقتصادی آب آبیاری نسبت به دوره مبنا از دیگر پیامدهای وقوع خشکسالی هیدرولوژیکی در استان تهران است. به طور کلی، نتایج گویای آن است که با وقوع خشکسالی الگوی کشت زراعی به نفع محصولات با نیاز آبی پایین تر و سود بالاتر تغییر می کند، ولی در مورد محصولات گوجه فرنگی و ذرت دانه ای علی رغم نیاز آبی بالا به دلیل وجود کشاورزی تلفیقی در منطقه، کاهش سطح زیرکشت کمتری مشاهده می گردد.

Keywords:

خشکسالی هیدرولوژی , عرضه آب کشاورزی , وضعیت درآمدی , مدل PMP دوره ای , تهران