آثار و پیامد های خشکسالی اقلیمی بر تاخیر زمانی و تغییر رژیم آبدهی قنوات و چشمه ها (مطالعه موردی: دشت یزد- اردکان)

خشکسالی یک حادثه غیر مترقبه طبیعی است که در نواحی خشک و نیمه خشک کشور اثرات بیشتری به جا می گذارد، اولین و مهمترین تهدید خشکسالی در منابع آبی ظاهر می شود. لذا تحقیق در این زمینه و بررسی و کشف ارتباط بین تاخیرخشکسالی اقلیمی و هیدرولوژی به منظور مدیریت هرچه بهتر و بیشتر منابع آب سطحی و زیرزمینی به منظور کاهش خسارات خشکسالی و یا به عبارت دیگر مدیریت ریسک خشکسالی حائز اهمیت می باشد. در این پژوهش ضمن بررسی دوره های متوالی خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی با استفاده از دو شاخص خشکسالی SPI و GRI در دشت یزد-اردکان، تاخیر زمانی بین رخداد خشکسالی هواشناسی و به دنبال آن خشکسالی هیدرولوژیک نیز شناسایی شد. برای بررسی خصوصیات خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی از آمار بلند مدت بارندگی (۸۹-۱۳۵۹) ایستگاه های باران سنجی و آمار آبدهی قنوات دشتی، کوهپایه ای، کوهستانی و چشمه های مهم موجود در محدوده مورد مطالعه در دهه اخیر (۸۹-۱۳۸۰) استفاده شد. نتایج نشان دهنده افزایش شدت و تداوم خشکسالی های اقلیمی و هیدرولوژی بویژه در دهه ی اخیر می باشد به گونه ای که تکرار خشکسالی اقلیمی در دهه اخیر نسبت به چهار دهه گذشته، ۴ برابر شده است. همچنین نتایج حاکی از  وجود تاخیر زمانی متفاوت بین وقوع خشکسالی اقلیمی و تاثیر آن بر آبدهی قنوات دشتی، کوهپایه ای، کوهستانی و چشمه ها می باشد. بطوری که این تاخیر در قنوات کوهپایه ای مورد مطالعه، بسته به شدت خشکسالی و نوع قنات، معمولا کمتر از ۱ سال و در قنوات دشتی در حدود ۲ سال می باشد. نتایج این تحقیق مدیریت بحران ۲ ساله پس از هر دوره خشکسالی را در دشت یزد گوشزد می نماید.

Keywords:

خشکسالی اقلیمی , خشکسالی هیدرولوژی , قنات دشتی , قنات کوهپایه-ای , یزد-اردکان