اقتصاد سیاسی نظام بودجه ریزی در ایران براساس رهیافت نظم اجتماعی (۱۳۰۴-۱۲۸۵)

در رویکرد نهادگرایی جدید پیچیدگی های نظام بودجه ریزی ریشه در تطور تاریخی شکل گیری آن دارد. شناخت این تطور تاریخی از منظر نهادها و سازمان ها فهم پیچیدگی هایی را که امروز نظام بودجه ریزی کشور با آن روبه رو است آسان تر کرده است. این پژوهش با استفاده از رهیافت نظم های اجتماعی و تکیه بر سه عنصر نهادها، سازمان ها و کنترل خشونت به بررسی نظام بودجه­ریزی ایران در فاصله سال­ های انقلاب مشروطه تا پایان سلسله قاجار پرداخته است. در این دوره تصویب قانون اساسی، نظام­نامه داخلی مجلس، قانون تشکیل وزارت مالیه، قانون محاسبات عمومی، قانون دیوان محاسبات و نگارش قانون بودجه و همچنین پیش­­بینی پذیرتر شدن نحوه تامین منابع و تخصیص هزینه­ها با محدود کردن دوره عمل بودجه انجام گرفته است. همچنین بررسی  حساب وزرا، جلوگیری از انتقالات غیرقانونی، تهیه و تفریغ بودجه، افزایش قدرت وصول مالیات، ساماندهی خزانه کل کشور و ممنوعیت مقرر شدن مالیات بر اثر نظر شخصی و ارائه روش­های اجرایی مرتبط با نظام بودجه ­ریزی همچنین تشکیل مجلس، کمیسیون بودجه مجلس، دیوان محاسبات، وزارت مالیه و کمیسیون رسیدگی به دخل و خرج وزارتخانه­ها به بهبود کیفیت نهادها و افزایش سازمان­های قراردادی با عمر دائمی در نظام بودجه­ریزی انجامیده که این امر باعث کنترل خشونت شده است. با بررسی نظام بودجه ­ریزی، گروه های عضو ائتلاف غالب در دوره مورد بررسی را شاهزادگان، اشراف، اعیان، علما ، تجار، مالکان، طبقه روشنفکر و دولت ­های روس و انگلیس تشکیل می­ دادند. بررسی نهادها، سازمان­ها و کنترل خشونت نشان می ­دهد که نظام بودجه­ ریزی از نظم دسترسی محدود شکننده به نظم دسترسی محدود پایه در این دوره گذار کرده است.

Keywords:

نظام بودجه ریزی , نظم های اجتماعی , کنترل خشونت , نهادها