تراداستان و سفر تراداستانی: گونه ها و کاربست ها

هدف جستار حاضر این است که برپایه چارچوب­های نظری پیرامون بینامتنیت، ترامتنیت و به­ویژه بیش متنیت ژنتی مفاهیم مرتبط تراداستان و سفر تراداستانی را معرفی و مصادیق آنها را در آثار روایی معرفی و تحلیل نماید. به بیان دیگر، هدف این پژوهش روایت­شناختی توصیف تراداستان و سفر تراداستانی و دسته­بندی انواع مختلف آن در ادبیات داستانی است. پرسش­های اصلی این مقاله عبارتند از: تراداستان و سفر تراداستانی شخصیت­ها چیست و انواع و گونه­های مختلف آن کدامند؟ تراداستان و سفر تراداستانی چگونه در ژانرهای کاربردپذیر، نظیر رمان، داستان کوتاه، اشعار روایی، نمایشنامه و فیلم مصداق پیدا می­کند؟ برای پاسخ به این پرسش­ها، این جستار با بهره­گیری از اصطلاحات مرتبط با ترامتنیت، به­خصوص بیش متنیت، و تکیه بر عناصر داستان، به‎ویژه شخصیت پردازی، به­عنوان مهم­ترین عنصر تراداستانی، مولفه­های تراداستان را در انواع مختلف آثار روایی بررسی می­کند. در این مقاله، سفر تراداستانی به سفر برون روایتی، شامل تراداستان برون روایتی دوسویه و یک سویه، و سفر درون روایتی، شامل سفر درون روایتی در داستان­های هم­تراز و ناتراز دسته­بندی شده است. یافته­های این پژوهش نشان می دهند که تراداستان، فراروی یک داستان از طریق سفر برون متنی یا درون متنی شخصیت یا شخصیت­های اصلی داستان است. به عبارت دیگر، هرگاه شخصیتی با تغییر یا بدون تغییرات ظاهری و رفتاری، وارد روایتی دیگر در همان اثر یا اثری پیشینه یا پسینه شود، کنش داستانی و معنای متن بسط می­یابد و بیش متنیت و فراروی متنی و روایتی حاصل می­گردد. سفر شخصیت­ها از زیرمتن به رومتن، از رومتن به زیرمتن، در میان داستان­های هم­تراز و درون متنی در یک اثر فراداستانی و چندپیرنگی و نیز در روایت­های درون متنی و ناتراز در داستان­های اصلی و فرعی یک اثر روایی همگی مصادیق و نمونه­هایی از تراداستان و سفر تراداستانی هستند.

Keywords:

intertextuality , transtextuality , hypertextuality , hypertext , hypotext , transnarration , and transnarrative travel