ریخت شناسی داستان های «پادشاه گلیم گوش» و «پادشاه و هفت پسرش» بر اساس الگوی پراپ

قصه های عامیانه و افسانه ای هر ملتی سرشار از رویدادهای شگفت انگیز است که با تامل در آن ها می توان به اندیشه و باورهایی که ریشه در خودآگاه و ناخودآگاه آدمی دارند، پی ­برد. شناسایی این اندیشه ها و باورها، راهی برای شناخت دقیق­تر آثار ادبی و فرهنگی و در نتیجه بالندگی و ماندگاری میراث زبانی، ادبی و فرهنگی یک ملت است. یکی از دقیق ترین شیوه های طبقه بندی و تجزیه وتحلیل ساختار و قالب قصه ها، الگوی ریخت شناسی پراپ است. پراپ با این الگو بدین نتیجه می­رسد که قصه ها باوجود تنوع، از نوعی وحدت ساختاری برخوردارند.کتاب فرهنگ افسانه های­ مردم ایران توسط علی اشرف درویشیان و رضا خندان گردآوری شده است. دو داستانی که در این نوشتار بررسی می­گردد؛ پادشاه گلیم گوش  و پادشاه و هفت پسرش از آن مجموعه انتخاب شده اند. پراپ با طرح و تبیین ساختار روایی قصه های پریان، بر این باور است که قصه ها در عین تنوع، از منظر تنوع شخصیت های قهرمانی و عملکردشان دارای وحدت­ اند. بر این اساس، این مقاله ساختار روایی داستان های مذکور را بر اساس رویکرد ریخت شناسی پراپ بررسی می­نماید تا ساختار افسانه های عامیانه ایرانی را در مولفه های خویشکاری، شخصیت ها و صفات آنان، حرکت ها و انگیزش با رویکردی تطبیقی- تحلیلی آشکار کند. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که ساختار داستان ها، بیست ودو خویشکاری را در بن مایه خود جای می دهند. حرکت های داستان ها مستقیما به دنبال یکدیگر می آیند. داستان پادشاه گلیم­گوش شش حرکت و داستان پادشاه و هفت پسرش از سه حرکت ساختار می یابند. بنابراین داستان های مذکور از نظر سیر داستان، شخصیت ها و اعمالشان با الگوی بررسی و تحلیل پراپ مطابقت دارند.

Keywords:

ریخت شناسی , قصه های عامیانه , پراپ , علی اشرف درویشیان