بررسی تغییرات زمانی و مکانی خشکسالی هواشناسی، مطالعه موردی: استان کهگیلویه و بویر احمد

پایش خشک سالی هواشناسی که اساس همه خشک سالی ها است، دارای اهمیت زیادی در مدیریت و برنامه­ریزی منابع آب است. استان کهگیلویه و بویر احمد در جنوب غربی ایران واقع است. با توجه به وجود سرشاخه های سه رودخانه مهم کشور همچون کارون، مارون و زهره در این استان، بررسی خشک سالی در این منطقه امری ضروری به نظر می­رسد. بدین منظور ابتدا شاخص های SPI یک، سه، شش، نه، دوازده، بیست وچهار و چهل وهشت ماهه خشک سالی استان محاسبه شد. سپس سری زمانی شاخص ها و نقشه های پهنه بندی بررسی گردید. خصوصیات آماری SPI نشان داد که در هر ۱۴ ایستگاه، دوره های خشک و مرطوب به وقوع پیوسته، به طوری که در مقیاس های زمانی کوتاه مدت وقوع خشک سالی و ترسالی متناوب بوده است. همچنین محل (ایستگاه های) وقوع شدیدترین و طولانی ترین خشک سالی و ترسالی ها در مقیاس های زمانی مختلف تعیین گردید. نتایج نشان داد که روند تغییرات خشک سالی نه تنها در مناطق مختلف، بلکه در یک ایستگاه نیز در مقیاس های زمانی مختلف متفاوت است. نقشه پهنه بندی خشک سالی استان نشان داد که با افزایش مقیاس زمانی SPI وسعت خشک سالی شدید، بیشتر می شود. شدت خشک سالی های ۱، ۳ و ۶ ماهه در مناطق غربی استان کمتر و در نیمه شرقی بیشتر است. با افزایش مقیاس در قسمت های غربی نیز شدت های خشک سالی بیشتری مشاهده می شود. در غالب ایستگاه ها با افزایش مقیاس زمانی، از فراوانی وقوع و شدت خشک سالی و ترسالی ها کاسته می شود. در بازه زمانی موردبررسی باگذشت زمان شدت خشک سالی های ۱ و ۳ ماهه کاهش و شدت ۹ و ۱۲ ماهه افزایش یافته است. خشک سالی های ۲۴ و ۴۸ ماهه نیز رو به آغاز است. تحلیل کلی کوتاه مدت خشک سالی (۱، ۳، ۶ و ۹ ماهه) نشان داد که در ایستگاه­های پرباران دارشاهی، چیتاب و قلعه رئیسی خشک سالی های کوتاه مدت عمیق­تری رخ داده است. در تحلیل خشک سالی بلندمدت (۱۲، ۲۴ و ۴۸ ماهه) نتایج دال بر وقوع خشک سالی های ممتد است که اعلام هشداری برای بهره برداران رودخانه­ها است. از نقشه های پهنه بندی SPI در بازه های زمانی مختلف می توان جهت برنامه ریزی تامین آب کشاورزی، همچنین انتخاب مکان مناسب برای تاسیس دامداری و دیگر صنایع کوچک و بزرگ در منطقه بهره برد.

Keywords:

خشکسالی , شاخص استاندارد بارش SPI , نقشه پهنه بندی مکانی