تاثیر کاربری های جنگل، مرتع و کشاورزی و اقلیم بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک در استان ایلام

اقلیم و کاربری اراضی، دو عامل مهم می باشند که بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک تاثیر زیادی دارند. این پژوهش به منظور بررسی تاثیر اقلیم و کاربری­ اراضی بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در سال ۱۳۹۵ در استان ایلام انجام گرفت. پس از بررسی های اولیه، منطقه ایوان با اقلیمی نیمه مرطوب و گنجوان با اقلیمی نیمه خشک در استان ایلام انتخاب گردیدند. در هر منطقه، سه کاربری شامل جنگل، مرتع و کشاورزی در نظر گرفته شد. پس از بررسی­های میدانی در هر کاربری، پنج نمونه مرکب با سه تکرار از عمق­های سطحی (۱۰-۰ سانتی متری) و تحتانی (۳۰-۱۰ سانتی متری) خاک به صورت تصادفی برداشت گردید. نتایج نشان داد بیشترین مقدار آهک (۸۵/۴۷ درصد) و سیلت خاک (۷۵/۳۱ درصد) در اقلیم نیمه خشک گنجوان به دست آمد. خاک­های اقلیم نیمه مرطوب ایوان بیشترین مقدار رس و پتاسیم قابل جذب را دارا بود. بیشترین مقدار جرم مخصوص ظاهری (۸۷/۱ گرم بر سانتی متر مکعب) در اقلیم نیمه خشک گنجوان تحت تاثیر کاربری کشاورزی در عمق تحتانی خاک به دست آمد. کمترین مقدار جرم مخصوص ظاهری (۰۸/۱ گرم بر سانتی متر مکعب) در اقلیم نیمه مرطوب ایوان در عمق سطحی خاک تحت تاثیر کاربری جنگل مشاهده گردید. بیشترین میزان ماده آلی در کاربری جنگل در اقلیم نیمه مرطوب ایوان به دست آمد، که ۸۵/۴۲ درصد بیشتر از اقلیم نیمه خشک گنجوان بود. کاربری کشاورزی، کمترین میزان ماده آلی (۳۷/۴ درصد) را داشت. بیشترین مقدار نیتروژن (۵۱۴/. درصد) و فسفر قابل جذب (۰۴/۳۵ میلی­گرم در کیلوگرم) در اقلیم نیمه مرطوب ایوان تحت کاربری جنگل به دست آمد. در منطقه نیمه مرطوب ایوان مقدار کلسیم و منیزیم محلول در خاک تحتانی (۳۰-۱۰ سانتی­متری) در مقایسه با خاک سطحی (۱۰-۰ سانتی­متری) بیشتر بود. به طور کلی با تغییر کاربری از جنگل به زمین زراعی در اقلیم های نیمه خشک گنجوان درصد رس، ماده آلی و غلظت عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم قابل جذب کاهش یافت. بنابراین، مدیریت صحیح کاربری اراضی در اقلیم های نیمه خشک برای حفظ مطلوب ویژگی­های خاک بسیار ضروری است.

Keywords:

آب و هوا , بافت خاک , عناصرغذایی خاک , کاربری , ماده آلی