تعیین و اولویت بندی پهنه های مناسب پخش سیلاب برای تغذیه ی قنات ها، چاه ها و چشمه ها در مناطق خشک (مطالعه ی موردی: حوزه آبخیز میانکوه یزد)

در مناطق خشک و نیمه­خشک، اگر خشکسالی رخ دهد، اهمیت پخش سیلاب[۱] ها و استفاده بهینه از آنها دو چندان می گردد. هدف، تعیین پهنه های مناسب پخش سیلاب برای تقویت آب قنات ها، چاه ها و چشمه ها در مناطق خشک با فنون ارزیابی چند معیاره مکانی[۲] GIS برای مقابله با بحران خشکی و خشکسالی است. از این رو، حوزه ی آبخیز میانکوه در جنوب یزد با مساحت ۶۱۸ کیلومتر مربع، انتخاب شد. در این مطالعه عوامل مکانی اقتصادی همچون نزدیکی به جاده، روستا، قنات، چاه و چشمه در نظر گرفته شد. همچنین عوامل و محدودیت های مکانی طبیعی مثل تراکم پوشش گیاهی، زمین ریخت شناسی[۳] ، کاربری اراضی و درجه شیب نیز دخالت داده شد. به طوری که در روش ارزیابی چند معیاره مکانی، عوامل با استفاده از روابط مربوط استانداردسازی بولین و فازی شدند. وزن عوامل نیز با روش رتبه بندی مشخص گردید. در مرحله ی بعد تلفیق لایه ها با طراحی درخت واره و زبان برنامه نویسی ویژوال در محیط GIS انجام شد که نتیجه ی آن، نقشه ی شاخص مرکب با ارزش های فازی (از صفر تا یک) بود. در نتیجه، منطقه ی مناسب پخش سیلاب با ارزش های نزدیکتر به یک، مساحتی معادل ۰۲/۱۵ کیلومتر مربع و هر سه اولویت ۴۳/۲ درصد از مساحت حوزه را شامل می شوند. این منطقه هم پوشانی مناسبی با منطقه ی اجراشده ی طرح پخش سیلاب داشت ‍؛ بنابراین کاربرد روش مزبور در تشخیص سریع و دقیق پخش سیلاب برای مناطق مشابه در کشور توصیه می گردد. [۱]- Flood spreading [۲]- Spatial Multi-Criteria Evaluation (SMCE) [۳]- Geomorphology

Keywords:

ارزیابی چندمعیاره مکانی , پخش سیلاب , قنات , چاه , چشمه , حوزه ی آبخیز