واکاوی حقوقی قرارداد جانشینی در بارداری (مادر جایگزین)

قرارداد استفاده از رحم جایگزین، توافقی است که برپایه آن زنی (مادر جانشین) می پذیرد تا با روش های کمکی تولید مثل واستفاده از اسپرم و تخمک والدین حکمی یا اشخاص ثالث که در آزمایشگاه بارور شده و یا به جنین تبدیل شده، باردار شود ودرحالی که ارتباط ژنتیکی با فرزند ندارد، فرزند ناشی از آن تخمک بارور شده یا به جنین تبدیل شده را حمل کند و پس ازتولد او را به زوج طرف توافق (والدین حکمی یا متقاضی) تحویل دهد. از آنجاکه بهره مندی از شرایط و آثاری که قانون گذارآنها را ضروری و عادلانه و متعارف یافته و به صورت قوانین تکمیلی و گاه امری برای عقود معین تقنین کرده و مورد حمایتقرار داده، و موجب می شود تا از هدر رفتن فرصتها، سرمایه ها و همچنین بروز اختلاف ها و تفسیرهای نامتعارف جلوگیری شود،لذا این مزایا ایجاب می کند که در مواجهه با مسائل جدید مانند جانشینی در بارداری، ابتدا ضمن رجوع به عقود معین، تلاشگردد تا این عقود استفاده شود و در صورتی که چنین امری ممکن نباشد، مطابق با ماده ۱۰ ق.م. و اصل «آزادی قراردادهاقراردادی خصوصی تنظیم و طرفهای آن، خود، شرایط و آثار آن را طبق قواعد عمومی قراردادها و اصل حاکمیت اراده تعیینکنند بدین ترتیب نظر به اینکه ساختار عقد اجاره اشخاص» در بین عقود معین، ساختار متناسب تری با توافق و تعهد به جانشینی در بارداری دارد، نیازی نیست تا آن را براساس قرارداد خصوصی موضوع ماده ۱۰ ق.م. توجیه کرد، بنابراین ساختارعقد «اجاره اشخاص» در بین عقود معین، ساختار متناسب تری با توافق و تعهد به جانشینی در بارداری دارد. برای رفع نگرانی که درباره پیامدهای معوض بودن عمل جانشینی در بارداری مطرح شده است، می توان برمبنای حالت ثانوی با تقنین مناسباین قرارداد را در شمار عقود معوض مسامحی قرار داد نه معاملی؛ یعنی قرارداد جانشینی در بارداری دارای ماهیت اقتصادی وهدف سودجویی نباشد و مادر جانشین در مقابل تملیک منفعت و تعهد خود در برابر والدین انتظار عوضی برابر یا افزون تر ازآن را نداشته باشد.موضوع تعهد مادر جانشین، «حمل جنین در رحم به دنیا آوردن بچه و تسلیم او به مجرد تولد به والدین حکمی» می باشد. مهم ترین بحث در مورد تعهدات مندرج در قرارداد از نظر شرایط اساسی صحت معاملات، مشروع بودن کار مورد تعهد مادر جانشین دائر بر حمل جنین و به دنیا آوردن بچه است که در حقوق خارجی بر اساس تئوری مشروعیت حل و فصل می گردد و در حقوق ایران نیز بایستی با الزامات، مسلمات و بایسته های شرعی مخالف نباشد.

Keywords:

مادر جایگزین , رحم جایگزین , جنین