مروری بر سهم بندی منابع آلودگی فلزات سنگین در خاکهای کشاورزی با استفاده از مدل عامل بندی ماتریس مثبت (PMF)

مقدمه: امروزه مقادیر قابل توجهی از انواع آلاینده ها بخصوص فلزات سنگین بطور مداوم از منابع مختلفی به محیط انتشار مییابند و بخشی از آنها به خاکهای کشاورزی منتقل می گردد. با توجه به اهمیت خاک کشاورزی در تامین مواد غذایی و همچنین عدم تجزیه پذیری و سمیت بالای فلزات سنگین بر سلامت انسان، شناسایی و سهمبندی منابع این آلودگی در سطح جهان مورد بررسی قرار گرفته است. یکی از دقیق ترین مدلهای مورد استفاده محققین برای شناسایی و سهم بندی منابع آلودگی فلزات در خاک کشاورزی مدل عامل بندی ماتریس مثبت (PMF) است. بر این اساس، هدف این مطالعه مروری بر مطالعاتی بود که از مدل PMF برای سهم بندی منابع فلزات در خاکهای کشاورزی استفاده کرده اند.روش کار: در این مطالعه ابتدا با بررسی مختصر مقالات پژوهشی در این زمینه کلمات کلیدی "PMF"، " Positive"matrix factorization، "Heavy metals"، "Trace elements"، "Agricultural soils"، "Farmlands"انتخاب شدند و این کلمات در پایگاه های علمی از جمله PubMed و Web of Science جستجو شدند. سپس مقالات یافت شده مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند.نتایج: بر اساس عبارات جستجو، تعداد ۲۶ مقاله یافت شد. با بررسی عنوان و چکیده مقالات، تعدادی از مقالات حذف گردید و در نهایت مشخص گردید که در ۱۱ مطالعه معتبر اختصاصا با مدل PMF بر روی سهمبندی منابع مختلف آلودگی فلزات سنگین در زمین های کشاورزی تمرکز کردهاند. مروری بر این مطالعات نشان داد که خاک کشاورزی در اکثر نواحی مورد مطالعه تحت تاثیر منابع انسان ساخت قرار دارند. بطور کلی اصلی ترین منابع آلودگی شامل فعالیتهای صنعتی، کاربرد کود، فعالیتهای کشاورزی، منابع طبیعی، معدن کاری، آبیاری با لجن، فعالیت های ترافیکی و حمل ونقل و غیره میشوند که غلظت کادمیوم، آرسنیک، جیوه، وانادیوم، تیتانیوم، منگنز، کبالت، کروم را افزایش داده اند.نتیجه گیری:این مطالعه نشان داد که امکان براورد دقیق و کمی سهم منابع آلودگی فلزات سنگین درخاک کشاورزی با استفاده ازمدل PMF وجود دارد و امکان استفاده ازآن برروی منابع آلودگی خاک کشاورزی درایران و دردیگرمحیط ها وجود دارد

Keywords:

خاک کشاورزی , فلزات سنگین , سهم بندی منابع , مدل PMF