بررسی اثربخشی کلاس درس معکوس بر حضور آموزشی، حضور اجتماعی و حضور شناختی فراگیران دوره های برخط

پیشینه و اهداف: با افزایش به کارگیری فناوری های اطلاعاتی در حوزه آموزشی، اکنون خلق محیط های یادگیری انعطاف پذیر بدون موانع زمانی و مکانی در بستر اینترنت فراهم است. این محیط ها فراگیران را قادر می سازد تا به مواد یادگیری مختلف دست یافته، ایده هایشان را به اشتراک بگذارند و با سایر مشارکت کنندگان برخط بحث کنند. باوجود افزایش چشم گیر دوره های مبتنی بر وب و فراگیرانی که در این دوره ها ثبت نام می کنند، نشانه های زیادی مبنی بر اینکه دوره های فوق در برآورده سازی نیازهای فراگیران ناموفق بوده و فراگیران تجارب ناخوشایندی را از چنین دوره هایی به یاد دارند، به چشم می خورد. یکی از روش های نسبتا جدید در آموزش پارادایم آموزش معکوس یا همان کلاس درس معکوس است. ایده زیربنایی کلاس درس معکوس این است که آموزش اطلاعات و مفاهیم در زمان خارج از کلاس درس اتفاق می افتد و در مقابل از کلاس درس برای تعامل و تحول مفهومی بهره گیری می شود. از سویی مطابق با چارچوب اجتماع کاوشگر، تجارب یادگیری از طریق تعامل حضور شناختی، حضور اجتماعی و حضور آموزشی شکل می یابند. گریسون و همکاران(۲۰۰۱) ادعا می کنند که ماهیت مشترک حضور شناختی، اجتماعی و آموزشی منجر به خلق یک اجتماع کاوشگر می شود که تجربه یادگیری همیارانه و اشتراکی غنی را برای فراگیران ایجاد می کند. لذا این مطالعه باهدف بررسی تاثیر استفاده به کارگیری کلاس درس معکوس بر حضور ادراک شده آموزشی، اجتماعی و شناختی  فراگیران دوره های آموزش برخط انجام شد.روش ها : این پژوهش ازنظر روش تحقیق شبه آزمایشی با استفاده از طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه های کنترل و آزمایش بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان شهر تهران در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ بود که با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس ۵۸ دانشجو در قالب دو کلاس انتخاب و به شیوه تصادفی یک کلاس به گروه آزمایش(۳۰ دانشجو) و کلاس دیگر به گروه کنترل(۲۸ دانشجو)  اختصاص پیدا کرد. ابزارهای تحقیق شامل روبریک برای سنجش عناصر حضور(حضور اجتماعی: شاخص های ابداعی توسط رورکه و همکاران(۱۹۹۹)، حضور آموزشی: شاخص های ابداعی توسط آندرسون و همکاران(۲۰۰۱) و حضور شناختی: شاخص های ابداعی توسط پارک(۲۰۰۹)) و نیز ابزار پیمایش چارچوب اجتماع کاوشگر آربا و همکاران(۲۰۰۸) بود. آزمون های خی دو و تحلیل کوواریانس چند متغیره برای تحلیل داده های پژوهش استفاده شد.یافته ها: نتایج آزمون تحلیل کوواریانس نشان داد که گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل به لحاظ انواع مختلف سازه حضور(حضور آموزشی، حضور اجتماعی و حضور شناختی)، پیشرفت بهتری را در  پس آزمون نشان دادند (p<۰.۰۵). همچنین نتایج آزمون خی دو نشان داد که فراوانی واحد های معنایی تولیدشده در انواع مختلف سازه حضور(حضور شناختی، اجتماعی و آموزشی) در گروه آزمایش بیشتر از گروه کنترل است (p>۰.۰۵)نتیجه گیری:  نتایج این تحقیق بیانگر پتانسیل پداگوژی کلاس درس معکوس در راستای رشد فراگیران در ۳ سازه کلیدی چارچوب اجتماع کاوشگر یعنی حضور شناختی، اجتماعی و آموزشی بود. همچنین یافته های این تحقیق می تواند منجر به بهبود کیفیت آموزش های ارائه شده در دوره های مبتنی بر وب شده و برای مجریان حوزه آموزش مبتنی بر وب که به طور مستقیم و یا غیرمستقیم درگیر فرآیندهای طراحی و اجرا دوره های آموزش مبتنی بر وب هستند، موثر واقع شود.

Keywords:

کلاس درس معکوس , حضور آموزشی , حضور اجتماعی , حضور شناختی