زایایی صرفی پسوندهای اشتقاقی غیرفعلی فارسی: شواهدی از "پیکره وابستگی"

زایایی صرفی، موضوعی بنیادی در واژه سازی اشتقاقی است که در سنجش و تحلیل، ابعاد پیچیده خود را به نمایش می گذارد. توجه به تفاوت بین سنجش زایایی گذشته، میزان استفاده کاربران و زایایی کنونی، موضوع در خور توجهی است. در بیشتر سنجش های زایایی صرفی، شمارش ساده واژه های موجود (بالفعل) در فرهنگ های لغت و پیکره های زبانی، انجام می شود. در صورتی که سنجش زایایی با تعیین بسامد واژه های دیگری همچون واژه های ممکن (بالقوه)، نوواژه ها و تک بسامدی ها نیز سر و کار دارد. زایایی، هر چند با شمارش این بسامدها، مرتبط است اما شمارش صرف با مفهوم زایایی صرفی، برابر نیست. در این مقاله، گروه بندی نوینی از همه سنجش های کمی زایایی صرفی، بر مبنای مفاهیم آمار و احتمالات ارائه گردید که در چهار مدل کلی؛ تعیین نسبت، تعیین بسامد، تعیین نوواژه ها و تعیین تک بسامدی ها (برآورد احتمال)، گنجانده شد. سپس زایایی صرفی۵۰ پسونداشتقاقی غیر فعلی زبان فارسی بر اساس «پیکره وابستگی» ارزیابی شده و رتبه بندی پسوندها در پیوستار احتمالی زایایی، تحلیل شد. این پیکره دارای۴۶۹۶۴۳ واژه است. یافته ها نشان می دهد، در این پیکره مطابق با چارچوب سنجش زایایی جهانی (Bauer, ۲۰۰۴) و (Baayen, ۲۰۰۹)، سه پسوند«-ی» و «- ن و -ا »، با مقادیر (۱. ۰)، (۱. ۰) و (۴۷. ۰)، بالاترین احتمال زایایی را دارند. ۲۵ پسوند دارای پایین ترین احتمال (۰۰۱. ۰) زایایی اند. ۲۲ پسوند دیگر با احتمالی بین (۰۱. ۰) و (۰۰۷. ۰)، در میانه پیوستار قرار گرفتند. استفاده از زایایی جهانی به دلیل محاسبه سهم عددی مجموع تک بسامدی های پیکره در تغییر احتمال زایایی، دارای پایایی اند. بدیهی است یافته های این پژوهش فقط در «پیکره وابستگی» دارای روایی است. برای تحلیل دقیق تر پیوستار احتمالی زایایی پسوندها، به بررسی های مبتنی بر پیکره های بزرگ تر نیازمندیم.

Keywords:

زایایی صرفی , نوواژه , واژه تک بسامدی , پیکره وابستگی , زایایی جهانی , زبان فارسی