واکاوی هویت ملی در کتاب های مطالعات اجتماعی

هویت از آغاز تمدن بشری ذهن انسان را به خود مشغول داشته و اکنون نیز یکی از مهمترین دغدغههای انسان معاصر است. به طوری که در حال حاضر محور اصلی بسیاری ازنظریهها و پژوهشهای جامعهشناسی و روانشناسی اجتماعی است. اندیشمندان اجتماعی هویت را به ابعاد متفاوت (فردی، جمعی، فرهنگی، دینی، ملی، قومی و . . . ) تقسیمبندی کردهاند. دیدگاههایی چون «تعامل گرایان نمادین» و جامعهشناسانی چون گیدنز و جنکینز در این مقوله جای میگیرند. برخی از اندیشمندان هویت را با تاکید بر «وجه تشخیص» تعریف کردهاند؛ نظیر آنچه که شیخاوندی ارائه کرده است: هویت مبین مجموعه خصایصی است که امکان تعریف صریح یک شیء یا یک شخص را فراهم میآورد. برخی هویت را معناداری جامعه دانستهاند، یعنی جامعه معنایی برای خودش قائل باشد و در چارچوب آن عمل کند و در صورت از دست دادن این معنا یا به هر دلیلی گسستگی در معناداری، با بحران هویت مواجه خواهد شد .از نظرگاه دیگری، هویت فرایند پاسخگویی آگاهانه هر فرد به یک دسته سوالات در مورد خودش است؛ از گذشتهاش که او چه کسی بود، کجا بود و چه بود، تا اینکه چه هست و به کدام قبیله، نژاد یا ملت تعلق دارد، منشا ابتدایی و اصلیاش کجا بوده و در تمدن جهان چه نقشی داشته است. در این بین، نوجوانان و جوانان بهعنوان اعضای حساس جامعه ما، برای رسیدن به یک هویت منسجم نیازمند داشتن نگرش صحیح درباره خود، فرهنگ اطرافیان و همچنین استنباط صحیح از دیگران هستند، و با توجه به شکلگیری شخصیت جوانان در این سنین، آنها در دورهای به سر میبرند که احساس تعلق عاطفی به جامعه خود را کسب میکنند. در سنین نوجوانی و جوانی، شخصیت فرد شکل میگیرد و طی روند جامعهپذیری و فرهنگپذیری، ارزشها و هنجارهای جامعه خود را درونی میکند. از چنین منظری، سوالی که این تحقیق به آن پرداخته، این است که در کتابهای درسی مطالعات اجتماعی دوره متوسطه دوم، تا چه حد به ابعاد گوناگون هویت پرداخته شده است؟

Keywords:

هویت ملی , جامعه پذیری , فرهنگ پذیری , مطالعات اجتماعی.