تحلیل دهه ای_فضایی خشک سالی های ایران جهت پشتیبانی فرآیندهای تصمیم گیری محیطی

افزایش دمای جهانی باعث افزایش فراوانی رویدادهای شدید آب و هوایی ازجمله خشک سالی ها شده است.  پایش و پیش بینی رفتار مکانی_ زمانی این پدیده برای پیشگیری از تبعات منفی اقتصادی_ اجتماعی و برنامه ریزی های محیطی دارای  اهمیت زیادی است. تاکنون ارزیابی جامعی از تحلیل فضایی خشک سالی در کشور در بلندمدت صورت نگرفته است. در این راستا ابتدا خشک سالی ها دهه ای با شاخص PDSI از سال ۱۹۸۰ تا ۲۰۲۰ استخراج و سپس مورد تحلیل فضایی قرار گرفت. نتایج نشان داد شدت شاخص خشک سالی در ایران  از ۱۲/۲- تا ۴۵/۱ به  ۷۳/۵- تا ۳۴/۱ افزایش پیداکرده، یعنی از طبقه خشک به فوق العاده خشک تغییر یافته است. راستای بیضوی سه انحراف معیار در هر چهار دهه موردبررسی، شمال غرب و جنوب شرق را از خود نشان داده که به تبعیت از راستای بارشی ایران در جهت ناهمواری ها قرار داشت. جهت مشخص نمودن نوع الگوی مکانی، شاخص خوشه بندی جی استار محاسبه شده که نتایج نشان داد در دهه اول بازه مورد لکه های داغ (خوشه بندی خشک سالی شدید) در قسمت های کوچکی از مرکز ایران و بر روی استان های کم بارش و کویرها قرار داشته است در دهه دوم لکه های داغ در جنوب غرب ایران شامل استان های بوشهر و خوزستان قرارگرفته در دهه سوم در قسمت های زیادی از مرکز ایران ازجمله استان های تهران، سمنان، اصفهان، فارس و کهکیلویه و بویر احمد و در دهه چهارم لکه های داغ  در قسمت جنوب و جنوب شرق ایران شامل استان هرمزگان و سیستان بلوچستان به صورت الگوهای خوشه ای معنادار خود را نشان داند. پراکندگی مکانی شدت های مختلف خشک سالی حاکی از تغییر مکان و شدت سامانه های بارشی به صورت دهه ای است که نشان می دهد که همه نقاط کشور ممکن است در معرض مخاطره خشک سالی قرار گیرند. چنین تحقیقاتی می تواند موجب شناسایی مناطق در معرض شدید خشک سالی شده و در برنامه ریزی های محیطی مورداستفاده قرار گیرد.

Keywords:

Rainfall Lack , Spatial Standard Deviation , climate change , J. Gates Statistics , Iran