"جهان ایرانی"، "جهان مصری" و "جهان ترک" در رویارویی با مدرنیته

این مقاله به دنبال آن است که در چارچوب مطالعه ای تاریخی تطبیقی، رویکردهای مطرح درباره رویارویی سنت و مدرنیته را در سه جامعه ایران، ترکیه و مصر به مثابه "سه منزلگاه مدرنیته" در جهان اسلام بررسی کند. هدف مقاله طبقه بندی و تبیین گذار و گفتمان های غالب در میان نخبگان ایرانی، مصری و ترک در مواجهه با مدرنیته و پیوندهای میان دگرگونی های عینی و تحولات ذهنی در این سه جامعه است. روش تحقیق مقاله مطالعه اسنادی و تاریخی و تحلیل و فراتحلیل تطبیقی آنهاست. این مقاله نشان می دهد سه جهان ایرانی، مصری و ترک به اعتبار اشتراک ها و افتراق های فرهنگی و تمدنی، تجربه های متفاوتی دربرابر مدرنیته داشته اند. نقد سنت، نه نفی آن، و نقد مدرنیته، نه نفی آن، ازجمله رویکردهای غالب اجتماعی و سیاسی در این سه جامعه بوده است که درمیان روشنفکران و اندیشمندان معاصر نیز نمایندگان شاخصی دارد. وجه اشتراک این رویکردها در هر سه جامعه، تلاش برای پیشبرد فهمی گشوده و دموکراتیک از اسلام در جهان معاصر و وجه افتراق آنها، وجود، عدم یا ضعف نهادها و ساختارهای مدنی و سیاسی است، به گونه ای که بتواند پشتیبان و پیش برنده اندیشه ای گفت وگویی و انتقادی باشد. مسیری که سه جامعه ایران، مصر و ترکیه در حوزه نظر اجتماعی و کنش سیاسی از آغاز مدرنیته تا به امروز پیموده اند متفاوت است که این تفاوت را می توان برپایه جایگاه جامعه مدنی در آنها تفسیر کرد.

Keywords:

جهان ایرانی , جهان مصری , جهان ترک , مدرنیته , اندیشه اجتماعی