اقتصاد سیاسی علوم اجتماعی در ایران: چالشها و فرصتها

این مقاله می کوشد با نگاهی به ظرفیت های علوم اجتماعی، به بعضی از موانع پیش روی توسعه این علوم در ایران بپردازد. جامعه انسانی بیرون از شبکه روابط قدرت تحقق پذیر نیست و علوم اجتماعی به عنوان بخش لاینفکی از نظام علمی و فرهنگی هر جامعه ای در درون این روابط قدرت تحلیل پذیرند. از این رو، هر تفسیری از تحولات علوم اجتماعی فقط در بستری از روابط قدرت و در درون آن می تواند واقعی باشد. بحران در نظریه و روش شناسی علوم اجتماعی در ایران محصول چند عامل است؛ یکی از آن ها غلبه نگاهی رسمی به مثابه یک ایدئولوژی مسلط در روابط قدرت بوده است،. به همین دلیل رویکرد انتقادی، که محرک بالندگی و رشد علوم اجتماعی است، جایگاهی در تحقیقات رسمی نداشته است. ساختارهای اقتصاد سیاسی ایران مناسباتی را بر جامعه حاکم کرده است که نیازی به تولید علم، به طور کلی، و علوم اجتماعی، به طور خاص، در جامعه وجود ندارد. به همین دلیل، حضور علوم اجتماعی به عنوان بخشی از یک نظام علمی همواره با مقاومت محافظه کاران حاضر در ساختار قدرت مواجه بوده است. از این رو، دو هدف اولیه علوم اجتماعی: رشد علم و مشارکت در سیاست های عمومی، کمتر محلی برای ظهور و بروز داشته اند. نظام های پژوهشی و دانشگاهی در ایران محدودیت های فراوانی دارند که یکی از آن ها موانع متعددی است که امکان شکل گیری الگوی گفتگو با محوریت دانشگاه و با آزادی گفتگوی علمی را، اگر نه منتفی، بسیار محدود کرده است. این محدودیت ها عمدتا ناشی از فقدان "فلسفه" سازمان علم در ایران هستند که خود محصول موانع فرهنگی و سیاسی حاصل از اقتصاد سیاسی جامعه کنونی ایران است. علوم اجتماعی ظرفیت های فراوانی برای شکل بخشیدن به جامعه مطلوب در ایران و مشارکت در پروژه سیاسی توسعه ملی دارد. شروط چندگانه این مشارکت در مقاله مورد بحث قرار گرفته است.

Keywords:

ماموریتهای علوم اجتماعی , رویکرد انتقادی , سیاستزدگی علوم اجتماعی , اقتصاد سیاسی شبکه , کالای اطلاعاتی