برآورد بیلان منابع آب زیرزمینی در یک آبخوان با برداشت بی رویه واقع در اقلیم خشک ایران (بخش دوم: محاسبات مولفه های مختلف بیلان آب)

منابع آب زیرزمینی، مهم ترین منبع تامین کننده آب مورد نیاز مصارف گوناگون در محدوده مطالعاتی رفسنجان است. برداشت بی رویه از این منابع منجر به افت مداوم سطح آب زیرزمینی در سه دهه اخیر شده است. امکان برداشت پایدار از این منابع در سالیان آینده مستلزم مدیریت صحیح برداشت آب زیرزمینی است. بر اساس برآورد بیلان منابع آب زیرزمینی انجام شده در محدوده منطبق با آبخوان رفسنجان به مساحت ۵/۴۲۳۶ کیلومترمربع، در سال های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۵، مقدار کاهش ذخیره آب زیرزمینی برابر ۳/۱۶۶ میلیون مترمکعب در سال برآورد گردیده که منجر به افت متوسط سالانه ۵۸ سانتی متری آب زیرزمینی شده است. برآورد مکانی تبخیر و تعرق با بهره گیری از داده های سنجش از دور و روش بیلان انرژی ساده سازی شده SSEB در این مطالعه، امکان محاسبه مولفه تغذیه آب زیرزمینی را داده و این رویکرد از برآوردهای تقریبی این مولفه با استفاده از ضرایب توصیه شده برای نفوذ از بارش یا ضرایب آب برگشتی از مصارف مختلف جلوگیری می نماید. بر این اساس، در دوره زمانی مورد نظر، مقدار تبخیر و تعرق در حدود ۵۸۱ میلیون مترمکعب برآورد شده که حدود ۳۵ الی ۴۰ درصد آن را تبخیر از بارش و مابقی را تبخیر و تعرق آبیاری (عمدتا از باغات پسته) تشکیل می دهد. در سال های مورد مطالعه، بطور متوسط ۱۱۵۷ هکتار از اراضی منطقه را باغات پسته تشکیل می دهد که حدود ۳۰۷۱ مترمکعب بر هکتار مصرف آب را داشته و تا حدودی گویای شرایط کم آبیاری و تنش آبی برای درخت پسته است. همچنین بررسی شرایط حاکم، گویای بحرانی بودن وضعیت آبخوان و لزوم توجه به مدیریت صحیح بهره برداری از آب های زیرزمینی را مشخص می کند.

Keywords:

Rafsanjan aquifer , remote sensing , Evapotranspiration , Groundwater resources management