کارایی فنی آب و تعیین عوامل موثر بر پذیرش تکنولوژی نوین آبیاری با تاکید بر نقش سرمایه اجتماعی (تولیدکنندگان پسته شهرستان سیرجان)

سرمایه اجتماعی به­عنوان عامل تولیدی کیفی، ابزاری برای اصلاح کارایی و بهره­وری کشاورزان است. یکی از راه­های نیل به توسعه توجه کردن به سرمایه اجتماعی و توانمندسازی و آگاه کردن کشاورزان از طریق تقویت ابعاد مختلف این نوع سرمایه می­باشد. پسته به­عنوان طلای سبز نقش مهمی در بخش کشاورزی شهرستان سیرجان دارد. یکی از بزرگ­ترین مشکلات کشاورزان تولیدکننده پسته، محدودیت شدید منابع آبی است. با این وجود، تعداد زیادی از کشاورزان از روش سنتی به آبیاری می­پردازند. در این تحقیق، ابتدا ۲۸۵ کشاورز تولیدکننده پسته در شهرستان سیرجان براساس فرمول کوکران انتخاب شدند و براساس نوع روش آبیاری (سنتی یا مدرن) به دو گروه تقسیم شدند. سپس، ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی براساس نظر Putnum در این دو گروه ارزش­گذاری شد و در حضور این عامل کارایی نهاده آب محاسه شد. با استفاده از مدل توبیت عوامل موثر بر کارایی آب و با کاربرد مدل لاجیت فاکتورهای تاثیرگذار بر پذیرش تکنولوژی آبیاری نوین با تاکید بر نقش سرمایه اجتماعی مورد بررسی قرار گرفتند. داده­ها با استفاده از ابزار پرسشنامه در سال ۹۸-۱۳۹۷ جمع­آوری شدند. با توجه به نتایج، شاخص سرمایه اجتماعی در هر دو گروه مورد بررسی، براساس ابعاد اعتماد و هنجارها و انسجام اجتماعی در سطح متوسط و از نظر مشارکت و شبکه­های اجتماعی در سطح پایین ارزیابی شد. میانگین کارایی آب (CRS) با احتساب سرمایه اجتماعی و بدون احتساب آن در بین کشاورزانی که از روش آبیاری سنتی استفاده می­کنند، به ترتیب ۳۱ و ۲۷ درصد و این مقادیر در گروه کشاورزانی که با روش­های جدید با آبیاری می­پردازند به­ترتیب ۶۷ و ۵۸ درصد تعیین شد. یافته­ها نشان داد متغیرهای شرکت در برنامه­های صرفه­جویی آب، تحصیلات، سرمایه اجتماعی، قیمت آب و نوع آبیاری تاثیر مثبت بر کارایی فنی آب دارند. به­علاوه متغیرهای دسترسی به اعتبارات بانکی، میزان درآمد، سرمایه اجتماعی و قیمت آب بیشترین تاثیر مثبت بر پذیرش آبیاری نوین توسط کشاورزان داشتند. توصیه می­شود دولت با تشویق کشاورزان جهت تجمیع پس­اندازهای کشاورزان خرد و یکپارچه­سازی باغات از طریق تعاونی­های کشاورزی و آب­بران که مهم­ترین منبع تشکیل و تقویت سرمایه اجتماعی در بین کشاورزان است، در جهت افزایش کارایی آب و گسترش استفاده از سیستم آبیاری نوین گام بردارد.

Keywords:

آبیاری نوین , پذیرش , پسته , سرمایه اجتماعی , کارایی آب