واکاوی ارتباط وضعیت بهره برداری از سامانه های آبیاری با میزان آگاهی و مهارت کشاورزان (مطالعه موردی: استان قزوین)

در حال حاضر کمبود آب یکی از مشکلات تولید مواد غذایی است و در این بین کشاورزی وابسته به آبیاری تاثیر زیادی بر امنیت غذایی دارد. ارتقای سطح دانش و مهارت منابع انسانی از عوامل مهم برای بهبود مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی است. این پژوهش به منظور بررسی ارتباط بین وضعیت بهره برداری از سامانه های آبیاری با میزان آگاهی و مهارت کشاورزان در استان قزوین انجام شد. ۱۸ شاخص کیفی و ۸۸ گویه آموزشی شناسایی شدند. ابزار پیمایش روش دلفی بوده و تحلیل همبستگی به روش آزمون همبستگی پیرسون انجام شد. یافته های این پژوهش نشان داد وضعیت بهره برداری از سامانه های آبیاری سطحی از نظر "کشاورزان"، "صاحب نظران" و "آموزشگران" به ترتیب دارای امتیاز ۱۵/۱±۳۸/۳، ۰۳/۱±۸۲/۲ و ۸۲/۰±۰۵/۲ (از امتیاز کل ۵) برای زارعان و ۰۶/۱±۶۳/۳، ۹۴/۰±۱۷/۲ و ۹۳/۰±۱۹/۲ برای باغداران بود. وضعیت بهره برداری از سامانه های آبیاری تحت فشار از نظر سه دیدگاه بیان شده به ترتیب دارای امتیاز ۱۶/۱±۷۴/۳، ۷۲/۰±۵۵/۲ و ۷۶/۰±۶۲/۲ (از امتیاز کل ۵) برای زارعان و ۰۶/۱±۰۷/۴، ۶۴/۰±۵۴/۲ و ۶۹/۰±۶۱/۲ برای باغداران است که نشان می دهد وضعیت بهره برداری از سامانه های آبیاری به ویژه از نظر صاحب نظران و آموزشگران در وضعیت متوسط به پایین قرار دارند. اختلاف نظر معنادار بین کشاورزان با صاحب نظران و آموزشگران نشان از اطلاع ناکافی آنان از اصول بهره برداری صحیح از سامانه های آبیاری داشته است. همچنین، میزان آگاهی و مهارت کشاورزان دارای امتیاز ۷۷/۰±۳۹/۳ شد و وضعیت بهره برداری از سامانه های آبیاری (سطحی و تحت‎فشار) دارای امتیاز ۸۶/۰±۵۳/۳ بوده است. میزان همبستگی (پیرسون) دو متغیر "میزان آگاهی و مهارت کشاورزان" و "وضعیت بهره برداری از سامانه های آبیاری" ۵۶۱/۰ (در سطح اطمینان ۹۹%) بوده است. این همبستگی، اهمیت و ضرورت بالای آموزش کشاورزان در زمینه های شناخت، طراحی و بهره برداری از سامانه های آبیاری را نشان می دهد. همچنین، در راستای توانمندسازی کشاورزان برای سازگاری با کم آبی ، سرمایه گذاری در بخش آموزش کشاورزان بسیار تعیین کننده است.

Keywords:

Empowerment , Irrigation system , Pearson correlation , Delphi