بررسی نقش مناطق حائل گیاهی در کاهش میزان فرسایش و تولید رسوب با استفاده از مدل WEPP، مطالعه موردی: یک دامنه لسی زراعی در شهرک عرفان گرگان

وجود اراضی کشاورزی حساس لسی در جنوب و غرب شهر گرگان، شخم در جهت شیب این دامنه ها و عدم موفقیت در ترویج روش های زراعی مبتنی بر شخم در راستای خطوط تراز سبب شده است که استفاده از اقدامات کنترلی جایگزین، مانند کشت نوارهای بافر حاشیه اراضی مورد توجه قرار گیرد. دامنه مورد مطالعه با مساحت ۱/۵ هکتار متشکل از ۳ زمین کشاورزی متوالی و ۴ منطقه بافر گیاهی دائمی شامل ۳ نوار حد­فاصل اراضی کشاورزی با متوسط ضخامت ۷ متر و یک قطعه زمین آیش به طول ۵۵ متر در پایین­دست دامنه می­باشد. در این تحقیق با استفاده از داده های باران نگار ثبات و ایستگاه سینوپتیک هاشم آباد گرگان، فایل اقلیم مدل WEPP توسط برنامه BPCDG برای سال ۲۰۱۵ ساخته شد. همچنین به منظور افزایش دقت نقشه طبقات ارتفاعی دامنه، فایل شیب مدل نیز با استفاده از دوربین های نقشه برداری دیجیتالی با قدرت تفکیک ۲/۰ متر تهیه شد. برای واسنجی مدل WEPP از نتایج شبیه­ساز باران در سطح پلات استفاده شد. سپس مدل WEPP برای دو حالت با و بدون وجود نوارهای بافر فعلی دامنه اجرا شده و نتایج آن مورد ارزیابی قرار گرفت. مدل WEPP مقدار تلفات خاک و رسوب ویژه دامنه مورد مطالعه را در سناریوی با بافرهای دامنه به ترتیب ۳۶/۲۷ و ۰۸/۱۸ تن در هکتار در سال و در سناریوی بدون بافرهای دامنه، به ترتیب ۱۱/۳۷ و ۲۸/۳۵ تن در هکتار در سال برآورد کرد. همچنین مدل، ارتفاع رواناب دامنه در این دو سناریو را به ترتیب ۶۶/۳۲ و ۵۴/۴۰ میلی­متر برآورد کرد. نتایج نشان داد که مناطق بافری در دامنه مورد مطالعه، توانسته اند میزان فرسایش و رسوب را به ترتیب ۷۵/۹ و ۲۰/۱۷ تن در هکتار و ارتفاع رواناب دامنه را ۸۸/۷ میلی­متر در سال کاهش دهند؛ بنابراین مناطق بافر دامنه توانسته­اند حجم قابل توجهی از رسوب (۴۹ درصد) که در مناطق پایین­دست دامنه باعث ایجاد خسارات چشمگیر می­شوند را مهار کنند.

Keywords:

loess , Buffer strip , Gorgan , WEPP hillslope model , BPCDG